Stichting FOM
24 november 2009, 09/44
FOM stimuleert natuurkunde met 14,4 miljoen euro voor vijf nieuwe
onderzoeksprogramma's
De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) heeft in
totaal 14,4 miljoen euro toegekend aan vijf nieuwe
onderzoeksprogramma's in de Nederlandse natuurkunde. Per programma
bundelen dé specialisten van de verschillende Nederlandse
kennisinstellingen op specifieke terreinen hun krachten. De
onderzoeksgroepen gaan werken aan gebieden waarop de Nederlandse
natuurkunde internationaal uitblinkt en waarvan het wetenschappelijk
en maatschappelijk belang duidelijk aanwezig is, variërend van het
gedrag van protonen die in hun bewegingsruimte worden beperkt en
mechanische processen in cellen tot het beter beheersen van brandende
fusieplasma's, het verbinden van de snaartheorie met kosmologie en
quantummaterie tot het meten van zwaartekrachtgolven uit het heelal.
De nieuwe onderzoeksprogramma's moeten leiden tot wezenlijk begrip van
recent ontdekte verschijnselen en in sommige gevallen ook zicht bieden
op nieuwe technologie.
Het transport van protonen in een waterige oplossing is essentieel
voor allerlei (biologische) processen, maar hoe verloopt dat transport
in begrensde omgevingen als nanostructuren en membranen? Daarover gaat
programma 'Proton mobility in confinement'. In cellen van levende
wezens werken allerlei mechanische processen, maar hoe is nog
nauwelijks bekend. Dit wordt het onderwerp van studie in het programma
'Mechanosensing and mechanotransduction by cells'. Een groot probleem
in het ontwikkelen van werkende fusiereactoren is de stabiliteit van
het plasma. Het programma 'Active control of magneto-hydrodynamic
modes in burning plasmas' gaat een actieve manier van stabiliseren
onderzoeken. De snaartheorie lijkt voor het eerst bewijskracht in de
werkelijke wereld te gaan krijgen. Daar gaat het programma 'A string
theoretic approach to cosmology and quantum matter' een bijdrage aan
leveren. Zwaartekrachtgolven uit het heelal zijn al door Albert
Einstein voorspeld, maar nog niet waargenomen. Grote internationale
projecten speuren naar die golven en het programma 'Gravitational
physics - the dynamics of spacetime' gaat aan die inspanningen een
significante Nederlandse bijdrage leveren.
De vijf gehonoreerde programma's zijn de winnaars in een zware
competitie die afgelopen voorjaar startte met vijftien ingediende
voorstellen voor vrije FOM-programma's. Op basis van mondelinge
presentaties, adviezen van adviescommissies en een scherpe beoordeling
door internationale experts van de wetenschappelijke kwaliteit van de
voorstellen, heeft het bestuur van FOM de hoogst eindigende
voorstellen beloond met elk gemiddeld een kleine drie miljoen euro
voor de komende vijf tot zes jaar. De programma's verenigen de beste
onderzoeksgroepen op hun terrein in Nederland. Daarmee realiseert FOM
wat in het beleidsjargon 'focus en massa' heet: met een fors aantal
van de beste onderzoekers in Nederland op nationaal niveau
gecoördineerd werken aan een beperkt aantal uitdagende
wetenschappelijke onderwerpen.
Een overzicht van de nu gehonoreerde nieuwe onderzoeksprogramma's, met
de programmaleiders en de kennisinstellingen waar de deelnemende
onderzoekers werken, staat op
eprogrammas.pag evenals een algemene uitleg over de vrije
FOM-programma's.