Animatie in beeld
Middag over verschillende vormen van animatie
25 november 2009
13.15 uur - 17.00 uur
Locatie: KNAW, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam
Veel mensen zien animatie vooral als een
filmvorm voor kinderen. Ten onrechte, want het genre heeft veel meer
te bieden dan alleen vrolijk getekend amusement.
Naast de mainstreamanimatie van studio's als Disney, Pixar en het
Japanse Ghibli bestaat er een rijke traditie van adembenemende, vaak
korte art-animatie. Alleen volwassenen kunnen die echt op waarde
schatten. Animatie is met zijn vormexperimenten, humor, schoonheid, en
complexiteit de poëzie binnen het medium film.
Animatie beschikt over een geheel eigen beeldtaal. Daarover, en over
de wetenschap erachter, gaat de middag 'Animatie in beeld', op
woensdag 25 november.
Tijdens deze middag zult u kennismaken met een aantal opmerkelijke
verschijningsvormen van animatie. Onder andere zal een van de absolute
meesters van het vak, de Nederlands-Canadese Paul Driessen, zijn werk
toelichten. Ook komt animatie als verbeelding van wetenschap aan bod.
Uitnodiging Animatie in beeld (pdf)
Programma
12.45-13.15 uur - Inloop en koffie
13.15-13.30 uur - Charles Forceville: Welkom
13.30-14.15 uur - Mette Peters: Allemaal animatie: een introductie
14.15-15.00 uur - Valentijn Visch: Animatie als gecontroleerde
afwijking van de werkelijkheid
15.00-15.30 uur - Theepauze
15.30-16.15 uur - Charles Forceville: Geanimeerde road movies: de
reis, de queeste, en het verhaal
16.15-17.00 uur - Paul Driessen: Cartoons en het passeren van de tijd
17.00-17.30 uur - Borrel
Samenvatting lezing METTE PETERS: 'Allemaal animatie: een introductie'
De mogelijkheden van animatie zijn vrijwel onbegrensd, en kent tal van
toepassingen: van interactieve internet animaties tot commercials, en
van korte onafhankelijke films tot commerciële blockbusters. Een
aantal specifieke eigenschappen en mogelijkheden van animatie zullen
nader onder de loep worden genomen. Of het nu gaat over tekenfilm,
poppenfilm, pixilation of computer generated images, aan de hand van
veel voorbeelden zal worden geïllustreerd dat animatie een volstrekt
eigen beeldtaal kent. En passant zullen animatiefilmers aan de orde
komen die inspiratie vinden in de verbeelding van 'wetenschap' en het
personage van de 'wetenschapper.'
Mette Peters studeerde Communicatie Geschiedenis (UvA) en is werkzaam
bij het Nederlands Instituut voor Animatiefilm (NIAf), het nationale
kennis- en informatiecentrum op het gebied van animatiefilm. Een
centrale plek binnen het NIAf is weggelegd voor de Animatie Ateliers,
een werkplaats voor getalenteerde animatiefilmers. Peters is
researcher en projectcoördinator en houdt zich bezig met
programmering, publiceren en behoud van animatie collecties. Haar
onderzoek richt zich met name op de geschiedenis van animatiefilm in
Nederland en de problematiek rond het behoud van animatie erfgoed. Zij
is coauteur van het boek Meestal in 't Verborgene: Animatiefilm in
Nederland 1940-1945 (2000).
Samenvatting lezing VALENTIJN VISCH: 'Animatie als gecontroleerde
afwijking van de werkelijkheid'
Still uit Plock, the Genre Block Het succes van animatie voor
entertainment is voor een groot deel te verklaren doordat het kijkers
weinig moeite kost om betekenis aan eenvoudige geanimeerde stimuli toe
te kennen. Niet alleen animatoren, maar ook psychologen hebben in
klassieke experimenten geprobeerd de minimale animatievereisten voor
een specifieke betekenistoekenning te vinden. Enerzijds wordt hiervoor
de gefilmde werkelijkheid visueel geabstraheerd en gekeken naar het
effect van die abstractie op de herkenning. Het blijkt bijvoorbeeld
dat 4 tot 12 bewegende lichtbolletjes, die uitsluitend de contouren
van een bewegende acteur weergeven, genoeg zijn om zijn of haar
geslacht en emotie te kunnen herkennen. Anderzijds worden stimuli los
van de werkelijkheid geanimeerd en gevarieerd. Vervolgens kan dan het
effect van de gecontroleerde variaties op de gegeven betekenis
onderzocht worden. Bewegende blokjes met een richtingsafwijking worden
door kijkers bijvoorbeeld al heel snel als iets levends gezien en er
is weinig animatie voor nodig om ook emoties, intenties of zelfs
genres te laten toekennen. In de presentatie worden voorbeelden
getoond van klassieke psychologische animaties en van recente eigen
(onderzoeks-)animaties (bv Plock, the Genre Block, 2007).
Valentijn Visch is afgestudeerd als Literatuurwetenschapper (UU)
waarna hij de 2de fase Jan van Eijck academie voltooide. Hij is
gepromoveerd in Cultuurwetenschappen (VU) op empirisch onderzoek naar
genre toekenning aan geanimeerde abstracte bewegingen. Tijdens zijn
promotie werkte Visch bij Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft en op
het Nederlands Instituut voor AnimatieFilm. Met een NWO Rubicon beurs
heeft hij vervolgens postdoc onderzoek gedaan naar emoties en visuele
abstracties bij het Centre for Affective Sciences in Genève en bij
Cognitieve Psychologie in Rotterdam. Momenteel werkt hij als
universitair docent bij Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft en richt
zich op de rol van emoties in fysieke mens-productinteracties zoals
games.
Samenvatting lezing CHARLES FORCEVILLE: 'Geanimeerde road movies: de
reis, de queeste, en het verhaal'
Still uit Father and Daughter Uit de cognitieve linguïstiek komt het
inzicht dat ons begrip van reizen, levensdoelen en verhalen geworteld
is in een gedeelde 'source-path-goal' structuur. Dankzij die structuur
is de metafoor HET LEVEN IS EEN REIS een diep ingesleten
zingevingsmechanisme in het menselijk denken. Het is dan ook geen
wonder dat het thema van de 'reis' zo veel voorkomt in literatuur en
film. Animatie kan aan de 'source-path-goal' structuur door zijn
medium-specifieke eigenschappen een heel eigen invulling geven. Aan de
hand van (fragmenten van) drie art-animaties (Father and Daughter,
Michael Dudok de Wit, NL 1996, 9 min; Quest, Tyron Montgomery & Thomas
Stellmach, Duitsland 1996, 12 min; en O, Kireet Khurana, India 1994, 5
min), zal aanschouwelijk gemaakt worden dat de verweving van reis,
queeste en verhaal in belangrijke mate verantwoordelijk is voor het
succes van deze ontroerende films.
Charles Forceville studeerde Engels (VU) en doceerde bij de vakgroepen
Engels, vergelijkende literatuurwetenschap en Woord & Beeld, en
recenseerde van 1987-2007 Engelstalige literatuur voor Trouw. In 1996
publiceerde hij Pictorial Metaphor in Advertising (Routledge). Na een
postdoc over 'Narration in fiction and film' (UL) werkt hij sinds 1999
bij Media Studies (UvA), waar hij als universitair hoofddocent het
Research-Master programma coördineert. Onlangs verscheen bij Mouton
de Gruyter de bundel Multimodal Metaphor, die hij met Eduardo
Urios-Aparisi redigeerde. Het centrale thema in zijn onderwijs en
onderzoek is het blootleggen van de structuren en retorische
strategieën in multimodale 'teksten' (reclame, documentaire,
animatie, strips, en cartoons) om zo iets te kunnen zeggen over
cognitie en emoties.
Samenvatting lezing PAUL DRIESSEN: 'Cartoons en het passeren van de
tijd'
Still uit 3 Misses Paul Driessen is een van Nederlands meest
succesvolle animatiefilmers en voor deze gelegenheid heeft hij een
selectie gemaakt uit zijn omvangrijke oeuvre. Driessen zal aan de hand
van het thema 'Tijd' zijn filmprogramma toelichten. Hij zal onder meer
ingaan op zijn vroege aspiraties als cartoonist, en een selectie tonen
uit commercials, het fameuze Yellow Submarine (UK 1967, 5 min), en
zijn cartoonfilm Uncles & Aunts (1989, 2 min 50). Maar vooral
Driessens spel met het filmbeeld en de tijd komen aan de orde, waarbij
hij aan de hand van (fragmenten uit) zijn Cat's Cradle (1974, 10 min
20), The Boy who Saw the Iceberg (12 min) en 3 Misses (10 min) zijn
ideeën zal toelichten.
Paul Driessen (1940, Nijmegen, Nederland) tekende al van kindsbeen af
cartoons. In 1964 begon hij bij Cinecentrum in Hilversum zijn
carrière als film animator. In 1967 werd hij uitgenodigd om in Londen
mee te werken aan The Yellow Submarine. In 1970 emigreerde Driessen
naar Canada. De National Film Board of Canada en ook CBC in Montreal
gaven hem de gelegenheid om daar zijn persoonlijke films te maken.
Sinds 1976 maakt hij afwisselend films in Canada en Nederland.
Driessens films hebben op internationale festivals talloze prijzen
gewonnen, waaronder een Oscar nominatie voor 3 Misses. Tevens ontving
hij in Hollywood de Annie award 'for his distinguished contribution to
the art of animation,' de Life Achievement Award op het internationale
animatiefilm festival in Ottawa en een tweede Life Achievement Award
op het internationale animatiefilm festival in Zagreb. Naast filmmaker
was Paul Driessen van 1990 tot 2005 docent op de Kunsthochschule in
Kassel, Duitsland. Onder zijn supervisie wonnen studenten tweemaal een
Oscar voor hun geanimeerde films. In 2005 werd hij in Cracow
onderscheiden met de Golden Dinosaur voor zijn filmoeuvre en
educatieve prestaties. Paul Driessen schreef en illustreerde ook
boeken in zijn zo herkenbare, persoonlijke stijl. Ze zijn uitgegeven
in het Engels en Frans in Montreal.
Inschrijfformulier: Opgeven kan kosteloos via dit webformulier.
Organisatie: Commissie Kunst en wetenschap KNAW, NIAf, Mediastudies
UvA
Meer informatie:
Suzanne Wagenaar
tel. 020-5510860
suzanne.wagenaar@bureau.knaw.nl
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen