Nederlands Instituut voor Ecologie
Persbericht, 26 november 2009
Alle biodiversiteit op een stokje:
koudwaterkoralen vormen hotspot in diepzee
YERSEKE (Zld.) / TEXEL - Koraalriffen in de Europese diepzee? Ja, naast de tropische tegenhangers zijn er ook koralen die in de noordelijke oceanen floreren. Voor het eerst hebben onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ) een beeld van het functioneren van deze interessante, superdiverse ecosystemen van de zeebodem. Zie het novembernummer van Limnology & Oceanography, het toptijdschrift voor wateronderzoek.
Koudwaterkoralen steken met kop en schouders uit boven de rest van de zeebodem - letterlijk en figuurlijk. De kalkheuvels met koralen op de top kunnen zich tientallen tot honderden meters boven de zeebodem verheffen. "Maar het zijn ook hotspots van activiteit en biodiversiteit in de diepzee," weet zeeonderzoeker Dick van Oevelen van het NIOO nu. De buren in 'gewone' zeebodem-gemeenschappen vormen een veel minder rijk en actief voedselweb.
Het complexe en moeilijk bereikbare ecosysteem in een zee met verder vooral zachte bodems kennen we nog niet zo lang. Tot nu toe wisten onderzoekers niet veel meer dan dát het interessant was. Hoe het ecosysteem precies in elkaar zit, en wie wie eet, was onbekend. De resultaten van een jarenlange gezamenlijke studie van het NIOO en het NIOZ brengen daar nu verandering in.
Op de randen van de continenten - de zogenaamde 'continental margins' - leeft tot 1000 meter diepte een rijke koralengemeenschap in water van een graad of 8. Verwacht geen tropische kleurenpracht van vele soorten koralen. "Het interessante is dat de zeer rijke biodiversiteit van de koude riffen hem vooral in de andere organismen zit, die er dankzij de koralen kunnen leven. Op dode, kale koraaltakken groeit een 'biofilm' van allerlei soorten kleine dieren, zoals sponzen en poliepen. Maar ook bacteriën, foraminiferen en zeeanemonen, en daartussen krioelen bijvoorbeeld borstelwormen," legt Van Oevelen uit.
De hele gemeenschap profiteert van het beschikbare voedsel rond de koralen. "Waarschijnlijk veroorzaakt het rif gunstige stromingen op zowel kleine als grote schaal, die extra voedsel de kant van het rif opsturen. De koralen zijn zogenaamde ecosysteem-ingenieurs."
Het team van het NIOO en het NIOZ onderzocht de heuvels onder de zeespiegel ten noordwesten van Ierland: Rockall Bank. Ze zijn opgebouwd uit dode stukken koraal, met daar bovenop de levende witte koralen als een toef slagroom. Hier leven de koralen zo'n 800 meter diep. De wetenschappers gebruikten verschillende methoden om de diepgelegen koudwaterriffen te onderzoeken, zoals bijvoorbeeld 'sedimentvallen'. Om de voedselrelaties boven water te krijgen, gebruikten ze een van nature voorkomende 'stabiele isotoop' (een iets zwaardere variant) van het element stikstof. Van Oevelen: "Je bent wat je eet! Je voedsel laat een spoor in je achter en stabiele isotopen verraden dat."
De veldgegevens van het NIOZ vormden de puzzelstukken die door het NIOO aaneen gesmeed zijn tot een model van het voedselweb. De Europese Unie financierde het onderzoek onder de naam HERMES: Hotspot Ecosystem Research on the Margins of the European Seas.
Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) verdiept zich in de ecologie van land, zoet water en brak en zout water. Het Centrum voor Estuariene en Mariene Ecologie in Yerseke (Zld.) bestudeert het leven in de zee en in estuaria. Dit centrum is voortgekomen uit het Delta Instituut voor Hydrobiologisch Onderzoek, dat in 1957 werd gesticht om de ecologische effecten van het Delta Plan te onderzoeken. De twee andere NIOO-vestigingen zijn te vinden in Heteren en Nieuwersluis. Het NIOO is met ongeveer 250 medewerkers het grootste onderzoeksinstituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).
De missie van het NIOZ is het verkrijgen en communiceren van wetenschappelijke kennis van kustzeeën en oceanen voor een goed begrip en een duurzame toekomst van onze planeet. Tevens ondersteunt het instituut onderzoek en onderwijs in de mariene wetenschappen in Nederland en in Europa. Het NIOZ is een instituut van NWO.