Rijksuniversiteit Groningen

Adaptive individual differences. The evolution of animal personalities

Datum: 27 november 2009

Promotie: M. Wolf, 11.00 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Adaptive individual differences. The evolution of animal personalities

Promotor(s): prof.dr. F. Weissing

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Diversiteit in persoonlijkheden maakt dierengemeenschap sterk

Max Wolf onderzocht met evolutionaire modellen hoe natuurlijke selectie tot dierlijke persoonlijkheden kan leiden. Geen twee individuen zijn gelijk. Ook als twee individuen hetzelfde geslacht, dezelfde leeftijd en dezelfde sociale achtergrond hebben, dan zullen ze toch op een consistente manier verschillen in hun gedrag. Bij mensen worden dergelijke verschillen persoonlijkheden genoemd. Maar persoonlijkheden komen niet alleen bij mensen voor. In de laatste jaren zijn persoonlijkheden beschreven in meer dan honderd diersoorten. Het negeren van individuele variatie in gedrag kan volgens Wolf leiden tot fundamenteel verkeerde en misleidende evolutionaire voorspellingen.

Wolf ontwierp een reeks evolutionaire modellen om daarmee twee universele persoonlijkheidskenmerken te onderzoeken, die voor het gedrag in veel verschillende diersoorten belangrijk zijn: het zogenaamde `boldness-aggressiveness syndrome' en individuele verschillen in `responsiveness'. Het boldness-aggressiveness syndrome beschrijft het verschijnsel dat binnen dezelfde soort sommige individuen (de lefgozers) tijdens hun hele leven onverschrokken en agressief gedrag vertonen, terwijl andere individuen (de bangerds) zich consistent risicomijdend gedragen.

Hoe kunnen deze verschillen naast elkaar blijven bestaan? Zou niet het ene type gedrag evolutionair gezien voordeliger moeten zijn dan het andere? Met behulp van zijn modellen kon Wolf een verklaring geven. Als twee individuen een klein beetje verschillen in `rijkdom' (bijvoorbeeld omdat de één een iets groter territorium heeft dan de ander), dan heeft de een meer te verliezen dan de ander. Wolf liet zien dat in de loop van de evolutie rijkere individuen consistent risicomijdend worden, terwijl armere individuen consistent risicozoekend gedrag vertonen. Bovendien leiden hele kleine verschillen in rijkdom tot hele grote verschillen in gedrag.

Het begrip responsiveness beschrijft de ontvankelijkheid van een individu voor omgevingsveranderingen: sommige individuen passen zich snel en gemakkelijk aan aan veranderende situaties, andere vertonen meer rigide gedrag. Wolf vroeg zich af waarom binnen één populatie de aanpassers en de niet-aanpassers samenleven en waarom er niet één optimaal gedragstype ontstaat. Met behulp van zijn modellen kwam hij tot het inzicht dat aanpassen alleen voordelig is als er voldoende rigide individuen zijn die door hun gebrekkig aanpassingsvermogen kansen laten liggen. Als iedereen zich aanpast, levert dat meer na- dan voordelen op, want de aanpassers zijn de hele tijd bezig met het natrekken van hun omgeving. Beide strategieën zijn dus gunstig mits zeldzaam binnen de populatie en ongunstig als hij de boventoon gaat voeren. Dit verklaart waarom zich aanpassende en rigide individuen naast elkaar blijven bestaan.

Met behulp van zijn modellen laat Wolf ook zien dat het bestaan van individuele verschillen grote consequenties kan hebben voor de evolutie van een soort. Populaties met gedragsvariaties kunnen zich sneller aanpassen als hun omgeving verandert; een ouderpaar kan beter voor zijn kroost zorgen als de twee ouders complementair gedrag vertonen; en coöperatief gedrag kan makkelijker evolueren in een populatie waar de individuen op een consistente manier verschillen in hun gedrag.

Max Wolf (Zwitserland, 1976) studeerde economie aan de Universiteit van Mannheim en deed zijn promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen bij Theoretische biologie, Centre for Ecological and Evolutionary Studies. Het werd gefinancierd met een beurs van de Ubbo Emmius Stichting van de RUG. Inmiddels werkt hij als postdoc bij het Centre for Adaptive Behaviour and Cognition aan het Max Planck Institute for Human Development in Berlijn. Het werk van Wolf werd eerder gepubliceerd in toptijdschriften als Nature en de Proceedings of the Academy of Science of the USA.

Laatst gewijzigd: 17 november 2009 09:49