Gepubliceerd op 24 november 2009
Virtueel Ruysch Museum geopend
Drie eeuwen oude anatomische preparaten nu online te bewonderen
Gepubliceerd op 24 november 2009
Anatomisch preparaat, gemaakt door Frederik Ruysch. Hoofd van een
jongen met gelichte schedel. Sint-Petersburg, Kunstkamera.
Anatomisch preparaat, gemaakt door Frederik Ruysch. Hoofd van een
jongen met gelichte schedel. Sint-Petersburg, Kunstkamera.
Vanaf 30 november 2009 is de virtuele tentoonstelling De Anatomische
Preparaten van Frederik Ruysch te zien op de website van de
Universiteit van Amsterdam.
Menselijke preparaten uit de 17de eeuw
De tentoonstelling op het internet toont een representatieve selectie
uit de collectie van 916 menselijke preparaten van de Amsterdamse
anatoom Frederik Ruysch (1638-1731). Hij was in heel Europa beroemd om
zijn prepareerkunst.
Ruysch vond dat de beschikbare anatomieboeken en de illustraties
daarin hem niet `genoeg licht' gaven. Daarom hanteerde hij zelf het
mes om `dode lichamen te doorsnuffelen'. In de jaren 1665-1717
vervaardigde hij meer dan 2000 menselijke preparaten. Die worden
vanwege hun uitzonderlijke kwaliteit en schoonheid de Rembrandts onder
de anatomische preparaten genoemd.
Ruysch bewaarde de preparaten, gebalsemd of in alcohol, thuis. Ze
waren de tastbare bewijzen voor zijn ontdekkingen. Wie door zijn
publicaties met tekeningen niet overtuigd was, nodigde hij uit bij hem
thuis te komen kijken. Zo ontving Ruysch in zijn museum
collega-artsen, natuurkundigen en filosofen, maar ook aristocraten en
vorsten. Hij publiceerde voor deze bezoekers rijk geïllustreerde
gidsjes, Thesauri Anatomici, waarin hij de preparaten stuk voor stuk
beschreef.
Frederik Ruysch (1638-1731).
Frederik Ruysch (1638-1731).
Erfgoed in Sint-Petersburg en Amsterdam online verenigd
In 1698 kwam niemand minder dan tsaar Peter de Grote de preparaten van
Ruysch bewonderen. Het bleef niet bij kijken alleen: de tsaar kocht in
1717 de hele collectie op en liet die naar Rusland verschepen. Hij
betaalde daar het toen astronomische bedrag van 30.000 gulden voor.
De tsaar bouwde voor de collectie in Sint-Petersburg een Kunstkamera,
die uitgroeide tot zijn nieuwe Keizerlijke Academie van Wetenschappen.
Hiermee introduceerde hij de Europese Verlichting en de moderne
wetenschapsbeoefening in Rusland.
In de Kunstkamera bleven 916 preparaten bewaard. De bijbehorende
beschrijvingen van Ruysch, de Thesauri Anatomici, zijn daar echter in
de 18de eeuw verloren gegaan en daarmee verdween ook de kennis over de
preparaten.
In de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam is wel
een set Thesauri aanwezig. Toen Anna B. Radzjoen, conservatrice van de
Kunstkamera, daarvan hoorde, vatte zij het plan op preparaten en
toelichtingen opnieuw te koppelen. De online tentoonstelling toont
hiervan de eerste resultaten: na 250 jaar worden preparaten in
Sint-Petersburg herenigd met de oorspronkelijke toelichtingen van
Ruysch.
Internationale onderzoeksgroep
De virtuele tentoonstelling is gemaakt door de internationale
Onderzoeksgroep Frederik Ruysch van de Universiteit van Amsterdam en
de Kunstkamera in Sint-Petersburg. De onderzoekers hebben preparaten
en beschrijvingen bij elkaar gezocht. Dat bleek lastiger dan gedacht
omdat kenmerkende planten en dieren uit de flessen met menselijke
preparaten verwijderd waren.
De eerste resultaten van preparaten met hun bijpassende beschrijvingen
zijn op de nieuwe website te zien. De onderzoekers stelden een
register op de beschrijvingen van Ruysch samen, maakten de
beschrijvingen doorzoekbaar en schreven korte toelichtingen over
Ruysch.
Hoofdfinancier van het onderzoek was het Wilhelmina E. Jansen Fonds.
Financiële bijdragen kwamen voorts van het Prins Bernard Cultuurfonds,
de Stichting dr Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds, de
Kattendijke/Drucker Stichting en het Ministerie van Buitenlandse Zaken
/ de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden in Moskou.
Verwijzingen
De Anatomische Preparaten van Frederik Ruysch (raadpleegbaar vanaf 30
november 2009)
Bron: Redactie BC
Universiteit van Amsterdam