'Zendergrutto' sneuvelt in Malinees vissersdorp
Datum: 03 december 2009
De vinders
De vinders
Gaast, een van de vijftien grutto's die dit voorjaar in Friesland van
een satellietzender werden voorzien, is gesneuveld in Mali. Na een
broedseizoen in de Friese weiden, vloog de vogel in juni via Spanje en
Senegal naar Guinee-Bissau. Na een verblijf van ruim drie maanden
vloog ze door naar de Binnendelta van de rivier de Niger, in Mali.
Daar kwam ze in een visnet aan haar einde. Dat blijkt uit de peilingen
die door de satelliet zijn doorgegeven en uit een speurtocht in het
veld, door medewerkers van Wetlands International.
De zender van Gaast viel een week na aankomst stil bij een klein
vissersdorpje in Mali. Het enige dat nog doorkwam waren signalen van
de zogenoemde `temperatuur- en activiteitlogger'.
Opsporingsactie
Omdat de zender aangaf dat de vogel dood moest zijn, is, met hulp van
Wetlands International in Mali, zo gauw mogelijk een opsporingsactie
op touw gezet. Dat was geen sinecure, want Gaast was naar een vrijwel
onbereikbare plek in de delta getrokken. Schipper Sine Konta, die de
delta als zijn broekzak kent, en Wetlands International-collega Mori
Diallo slaagden erin deze afgelegen plaats te bereiken.
Dorpsoudste
Het kostte hen nog een paar dagen om de zender - een fel geel
bolletje, ter grootte van een klein ei, dat in de buikholte van de
vogels werd geïmplanteerd - boven water te krijgen. Eerst moest de
argwaan bij de mensen in het dorp overwonnen worden. De vissers deden
in eerste instantie voorkomen of ze geen weet hadden van een zender.
Na geduldige uitleg van het hoe en waarom van het zenderonderzoek en
de tussenkomst van de dorpsoudste met zijn raadgevers werd de
satellietzender uiteindelijk opgespoord en overhandigd.
Domme pech
Uit enquêtes die onderzoekers van Wetland International en Altenburg &
Wymenga Ecologisch Onderzoek rond de eeuwwisseling uitvoerden in de
Binnendelta, was al gebleken dat er in deze omgeving veel vogels met
netten worden gevangen, door gespecialiseerde vogelvangers. In de
zuidwesthoek van de Delta, het gebied waar Gaast aan haar einde kwam,
worden vogels vooral geschoten.
Maar de lokale visser die Mori en Sine de plek liet zien waar hij de
grutto had gevonden, vertelde dat de vogel in zijn visfuik terecht was
gekomen. Geen gerichte jacht dus, maar domme pech. De vissers uit dit
dorp blijken niet systematisch op vogels te jagen. Alleen wanneer de
visvangst onrendabel wordt, tegen het eind van het visseizoen,
proberen ze wat vogels te vangen voor eigen consumptie.
Rondje vliegen
Het zal dus nooit duidelijk worden of Gaast aan zogenaamde loop
migration deed. Een van de vragen die hopelijk door het
zenderonderzoek worden beantwoord is of grutto's `in een rondje'
trekken. Het lijkt er op dat een deel van de grutto's uit Friesland
via Spanje en Portugal naar West-Afrika vliegt, om aan het eind van de
winter via een oostelijke route langs Mali en Italië weer naar het
noorden te trekken.
Rijstvelden
Het onderzoek heeft al wel geleerd dat grutto's een flexibele
strategie hanteren voor hun trek en overwintering. Zo maakte onder
andere de grutto Nijhuzum niet de tussenstop in de rijstvelden van
Spanje die Gaast wel maakte. De twee vogels verbleven vervolgens wel
een tijd vlak bij elkaar in het kerngebied van overwinterende grutto's
in Guinee-Bissau. Van daaruit trokken ze onverwacht in totaal
verschillende richtingen: Gaast vloog oostwaarts naar Mali (1200 km),
Nijhúzum vloog een stukje terug naar de Senegalrivier (500 km) op de
grens van Senegal en Mauretanië. Deze uiteenlopende routes werpen de
vraag op of de rijstvelden in Guinee-Bissau dit jaar wellicht
onvoldoende te bieden hebben aan de overwinterende vogels.
Vogelbescherming
Op dit moment zijn - vooral door materiaalpech - nog maar vijf van de
vijftien gruttozenders in de lucht. Als het meezit, zullen die tot
begin april signalen blijven doorgeven. Net lang genoeg om informatie
te bieden over de trek terug richting Friesland.
Het zenderproject is een gezamenlijk onderzoek van de
Rijksuniversiteit Groningen, het Alaska Science Center van de US
Geological Survey, Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoeksbureau en
de coalitie Nederland-Gruttoland. Het project wordt financieel
ondersteund door de Directie Kennis van het Ministerie van LNV en de
Provincie Fryslân. De vogels zijn te volgen via
www.vogelbescherming.nl/grutto
Rijksuniversiteit Groningen