Rijksuniversiteit Groningen

Genetics of arrhenotokous and thelytokous reproduction in Venturia canescens (Hymenoptera)

Datum: 04 december 2009

Promotie: mw. I.V. Mateo Leach, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Genetics of arrhenotokous and thelytokous reproduction in Venturia canescens (Hymenoptera)

Promotor(s): prof.dr. L.W. Beukeboom

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Ongeslachtelijke en geslachtelijke voortplanting bij de sluipwesp

Ongeslachtelijke voortplanting bij de mediterrane sluipwesp Venturia canescens heeft een genetische basis. Het wordt niet veroorzaakt door endosymbionten, zoals bij veel andere insectensoorten. Dit concludeert Irene Mateo Leach uit haar promotieonderzoek naar de evolutionaire functie van seksuele naast ongeslachtelijke voortplanting. De mediterrane sluipwesp V. canescens is voor dit soort onderzoek zeer geschikt omdat die zich zowel ongeslachtelijk als geslachtelijk kan voortplanten.

Bij alle Hymenoptera (vliesvleugeligen), waar ook V. canescens onder valt, vindt ontwikkeling van onbevruchte eieren plaats. De meeste soorten reproduceren via `arrhenotokie', waarbij onbevruchte eieren zich tot haploïde (met enkele chromosomen) mannetjes ontwikkelen en bevruchte eieren tot diploïde (met dubbele chromosomen) vrouwtjes. De honingbij is hier een bekend voorbeeld van. Bij `thelytoke' reproductie ontwikkelen juist de vrouwtjes zich uit onbevruchte eieren. Mechanismen in de cel zijn hierbij verantwoordelijk voor het handhaven of het herstellen van diploïdie.

Er is weinig tot niets bekend over de genetische regulatie van deze processen. Deze informatie is echter nodig om de evolutionaire dynamica van parthenogenese (ongeslachtelijke voortplanting) en de paradox van de tweevoudige kosten van seks te kunnen begrijpen. Ofwel; waarom heeft in de evolutie de voortplanting via ingewikkelde seks zich gehandhaafd, terwijl ongeslachtelijke voortplanting zoveel simpeler is?

Onderzoek aan V. canescens heeft een aantal basale verschillen in life-history eigenschappen tussen arrhenotoke en thelytoke individuen aan het licht gebracht, die het naast elkaar voorkomen van deze voortplantingsvormen vergemakkelijken. Er is echter tot nu toe weinig aandacht geweest voor de genetische basis van thelytokie en voor de genetische structuur van arrhenotoke en thelytoke populaties. Mateo Leach gaat hier in haar proefschrift dieper op in en verschaft een aantal methodes om verdere genetische studies aan Venturia canescens te stimuleren.

Irene Mateo Leach (Spanje, 1977) studeerde biologie aan de Universiteit van Alicante. Haar promotieonderzoek deed ze bij de Rijksuniversiteit Groningen, bij de vakgroep Evolutionary Genetics dat deel uitmaakt van het Centre for Ecological and Evolutionary Studies (CEES). Het werd gefinancierd met de Pionier subsidie die NWO toekende aan haar promotor Leo Beukeboom en deels door het Huygens Scholarship Programme. Inmiddels werkt zij bij de vakgroep Experimentele Cardiologie van het UMCG.

Laatst gewijzigd: 20 november 2009 11:13