Gemeenten zitten er tot 2012 wel degelijk warmpjes bij
Gemeenten hebben tot 2012 in elk geval geen last van de economische
crisis. 2009 is zelfs een financieel topjaar. Berichten in de media
over financiële rampspoed voor gemeenten zijn, in elk geval tot 2012,
niet aan de orde.
De toekomst voor gemeenten na 2012 lijkt niet bepaald rooskleurig,
maar vooralsnog is over deze periode weinig concreets te zeggen. Tot
die tijd zitten de gemeenten er in ieder geval warmpjes bij. De
komende jaren blijven de gemeentelijke inkomsten gewoon stijgen. De
pijn zit hem dan ook met name in het feit dat de gemeenten zich
voorafgaand aan de crisis rijker hadden gerekend dan nu blijkt, en in
veel gevallen met te optimistische en overspannen meerjarenbegrotingen
hebben gewerkt.
De gemeentelijke inkomsten komen voor een groot deel voor rekening van
de uitkering uit het gemeentefonds. Recent hebben het rijk en de
gemeenten een `beperkte' groei afgesproken van de uitkering uit het
gemeentefonds. Ruud Kuin, cao-onderhandelaar voor de gemeenten namens
ABVAKABO FNV: "Het is maar wat je beperkt noemt. In de afgelopen vijf
jaar bedroeg de gemiddelde groei van deze uitkering, het zogenaamde
accres, 483 miljoen euro. De bijgestelde uitkering uit het
gemeentefonds voor 2009 is lager dan wat voorafgaand aan de crisis
werd ingeschat, maar is met 866 miljoen euro nog altijd bijna twee
keer zo hoog als het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar."
De tweede belangrijke pijler van de gemeentelijke inkomsten betreft de
inkomsten uit lokale belastingen. In het voorjaarsakkoord tussen
werkgevers, vakbonden en het kabinet is afgesproken dat de gemeenten
de lastenstijgingen voor 2009 zoveel mogelijk zouden beperken. Maar
ook deze inkomsten voor de gemeenten zijn flink toegenomen. "In 2009
stegen de inkomsten uit lokale belastingen met maar liefst 192 miljoen
euro. Dit komt neer op een stijging van 5,4 procent", zegt Kuin. "Het
is daarmee de hoogste inkomstenstijging in vijf jaar. Wanneer ook de
retributies - betalingen voor gemeentelijke diensten - worden
meegerekend is de structurele inkomstenstijging uit lokale lasten in
2009 zelfs 366 miljoen euro."
Ondanks die extra inkomsten, wil het niet zeggen dat de gemeenten
niets merken van de economische crisis. Zo vallen de inkomsten uit
bouwgrondexploitatie, rente en dividend tegen en is het aantal
bijstandsuitkeringen gestegen. "Het is nog onduidelijk wat de hoogte
van deze tegenvallers is, maar het is belangrijk om te beseffen dat
het hier voor het overgrote deel gaat om incidentele tegenvallers",
verklaart Kuin. "Wanneer het straks beter gaat met de economie, zullen
de lagere inkomsten en hogere uitgaven in verband met de crisis zich
weer herstellen."
Om deze incidentele tegenvallers op te vangen, hebben gemeenten,
volgens Kuin, voldoende middelen. "In het akkoord tussen rijk en
gemeenten is afgesproken dat gemeenten in 2009 en 2010, bovenop het
structurele accres, nog eens 90 miljoen euro extra ontvangen. Verder
hebben de Nederlandse gemeenten een zeer ruim eigen vermogen. Dat
vermogen is de afgelopen jaren gegroeid tot gemiddeld 35 procent van
het totale vermogen, terwijl de Vereniging Nederlandse gemeenten een
eigen vermogen tussen de twintig en dertig procent voldoende vindt.
Natuurlijk is niet het hele eigen vermogen "opneembaar", maar met de
algemene reserves - het deel van het eigen vermogen dat wel benut kan
worden - hebben de gemeenten nog steeds een "crisispotje" van ruim 11
miljard euro tot hun beschikking."
De gemeenten zijn er in 2009 structureel ruim 1,2 miljard euro op
vooruit gegaan, al hebben ze te maken met incidentele tegenvallers.
Kuin: "Die kunnen ze prima opvangen met de algemene reserves. Ook in
2010 en 2011 zullen de gemeentelijke inkomsten nog structureel
toenemen, ook al is dat met bescheiden getallen. In dit licht is het
dan ook enigszins vreemd dat de werkgevers zo krampachtig omgaan met
de looneis van de bonden. Die 1,5 procent loonstijging kost
uiteindelijk "maar" 135 miljoen euro."
ABVAKABO FNV