Rijksvoorlichtingsdienst

Staatssecretaris Albayrak wil groepsgewijze bescherming asielzoekers afschaffen

De Ministerraad heeft vrijdag ingestemd met een notitie waarin Staatssecretaris Albayrak van Justitie voorstelt om de mogelijkheid van groepsgewijze bescherming van asielzoekers nog binnen deze kabinetsperiode uit de Vreemdelingenwet te schrappen. Vandaag stuurt zij deze notitie aan de Tweede Kamer. De staatssecretaris is tot deze conclusie gekomen in haar notitie over beschermingsbeleid, waarin zij de gevolgen van de ontwikkeling van een Europees asielstelsel in kaart brengt en haar inzet voor het asielbeleid op de langere termijn formuleert. Het Europees asielbeleid biedt volgens haar inmiddels voldoende waarborgen om ook de algehele situatie in het land van herkomst mee te wegen in de individuele beoordeling of iemand bescherming behoeft. Door deze maatregel wordt een ongewenste aanzuigende werking en fraude, zoals bij de Somaliërs, voorkomen. Wat Nederland betreft is op de lange termijn na de totstandkoming van een Gemeenschappelijk Europees Asielstelsel (GEAS) een Europese Immigratiedienst denkbaar die over asielverzoeken zal kunnen beslissen. Daarna zouden toegelaten vluchtelingen kunnen worden verdeeld over de lidstaten. Indien mogelijk zou deze toetsing op termijn zelfs in landen en regio's van transit en herkomst van vluchtelingen kunnen plaatsvinden.

Het Nederlandse categoriale asielbeleid is bedoeld om asielzoekers die uit landen komen waarvan de algehele situatie zeer slecht is tijdelijk bescherming te bieden. Dit is een extra bescherming die geboden wordt bovenop de Europese normen. Omdat de verschillende lidstaten verschillende niveau's van aanvullende bescherming bieden ontstaat het risico van een ongewenste aanzuigende werking. Juist voor asielzoekers met een nationaliteit of etniciteit waarvoor Nederland categoriaal beleid heeft ingesteld en andere lidstaten nog niet, is het van belang om niet door een andere lidstaat geregistreerd te worden, maar ongezien Nederland te bereiken. Hierdoor wordt de afspraak tussen de lidstaten dat het eerste land van aanmelding verantwoordelijk is voor de afhandeling van een asielverzoek doorkruist. Eerder dit jaar constateerde staatssecretaris Albayrak dat het categoriale beleid voor Somaliers om onder andere deze reden niet langer uitvoerbaar was.

Staatssecretaris Albayrak is van mening dat de Europese regels en de jurisprudentie inmiddels voldoende bescherming bieden aan asielzoekers die uit landen komen waarvan de situatie zeer ernstig is. Voortzetting van het Nederlandse beleid waarin categoriale bescherming wordt geboden aan asielzoekers is daarmee volgens haar niet langer verantwoord. Als de vreemdelingenwet op dit punt is aangepast zullen alle asielaanvragen alleen nog op individuele gronden worden beoordeeld. De Europese Kwalificatierichtlijn met minimumnormen voor asielprocedures en de recente ontwikkelingen in de jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en in het Europees recht maken dat ook bij de individuele beoordeling van een asielverzoek rekening gehouden moet worden met de risico's die samenhangen met de algehele situatie in landen van herkomst en de positie van kwetsbare groepen.

In de standpuntverkennende notitie over beschermingsbeleid schetst staatssecretaris Albayrak welke stappen de komende jaren gezet moeten worden om de ambitie van een eenduidig Europees asielstelsel te kunnen realiseren. Het doel hiervan is dat ieder asielverzoek, waar ook in Europa ingediend, op een zelfde uitkomst kan rekenen. Zij wijst erop dat veel van de Nederlandse voorstellen op dit gebied inmiddels zijn opgenomen in het afgelopen vrijdag in de Europese Raad bekrachtigde Stockholmprogramma, het Europese meerjarenplan voor Justitie en Binnenlandse Zaken dat reikt tot 2014. Hierin staan voorstellen voor de harmonisatie van wet- en regelgeving op het gebied van asielbeleid en voorstellen om praktische samenwerking tussen de lidstaten, bijvoorbeeld op het gebied van terugkeer te realiseren. Ook bevat het voorstellen om de grensbewaking en registratie van asielzoekers te versterken en samenwerking op het gebied van migratie met landen van herkomst en aangrenzende landen te intensiveren. Alleen met een geharmoniseerde aanpak kunnen ongewenste migratiestromen worden voorkomen, terwijl Europa haar verantwoordelijkheid voor de bescherming van vluchtelingen praktisch vormgeeft.

Het einddoel van een Nederlands en Europees asielbeleid is volgens Staatssecretaris Albayrak een volledig geharmoniseerd Europees asielstelsel, gekoppeld aan een forse inzet ten behoeve van het verbeteren van de landen van de situatie in regio's en landen van herkomst en een effectief terugkeerbeleid. Toetsing van asielverzoeken zal in de gehele Europese Unie in beginsel alleen nog gebeuren op basis van de gronden die in de Kwalificatierichtlijn staan beschreven. De staatssecretaris is van mening dat nagedacht moet worden of op de langere termijn een Europese Immigratie- en Naturalisatiedienst deze procedures zou kunnen uitvoeren en statushouders vervolgens op basis van een verdelingsmechanisme zouden kunnen worden verdeeld. Ook de terugkeer van afgewezen asielzoekers moet in die situatie een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid worden. In het verlengde hiervan kan nog een stap verder worden gegaan door asielverzoeken niet binnen de grenzen van de Europese Unie af te handelen, maar daarbuiten. Het meest voor de hand liggend is om dat in transitlanden te doen. Op termijn is het denkbaar dat dit ook in regio's van herkomst kan.

Noot voor redacties (