Datum 14 december 2009
Betreft Visie prijsvorming in agro-nutriketen en positie NMa
Geachte Voorzitter,
Hierbij doe ik u, mede namens de minister van Economische Zaken, mijn
antwoorden toekomen op de door u gestelde vragen over de prijsvorming in de
agro-nutriketen en de positie van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa).
De prijsvorming van agrarische grondstoffen en voedsel heeft de afgelopen twee
jaar regelmatig aandacht gekregen. Dit had ondermeer betrekking op de
zuivelsector en groenten en fruit. De vraag van de vaste commissie voor
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft nu een meer algemeen karakter.
In het kader van de herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)
wordt prijsondersteuning geleidelijk losgelaten. Doel daarvan is om bij te dragen
aan het goed functioneren van de markten voor agrarische grondstoffen en
voedsel, zowel binnen de Europese Unie als wereldwijd.
Waar de overheid enerzijds meer ruimte laat aan de werking van de markten voor
agrarische grondstoffen en voedsel, groeit anderzijds het belang van de rol van de
overheid in het toezicht op het goed functioneren van deze markten. Deze rol van
toezichthouder concentreert zich op het borgen van de concurrentie. Met als
uiteindelijk doel een duurzame verdeling van de marge over de hele keten: van
primaire producent tot consument en over alle schakels die deel uitmaken van de
keten.
Op nationaal en Europees niveau zien de mededingingsautoriteiten en de
Europese Commissie toe op voldoende concurrentie en voorkómen van te
dominante posities en misbruik van onderhandelingsmacht. Voor effectief toezicht
werkt Nederland nauw samen met de Europese Commissie. Voor onze op export
gericht economie - en dat geldt zeer zeker voor de agrarische en voedselsectoren
- is onbeperkte toegang tot de Europese markt van groot belang, juist ook voor
een optimale prijsvorming.De Europese Commissie heeft op 28 oktober een
Mededeling gepubliceerd over het functioneren van de agrarische- en voedsel-
ketens.
Pagina 1 van 3
Daarin stelt zij maatregelen voor om op drie punten het functioneren van de Directie Agroketens en
Visserij
ketens te verbeteren:
1. Voorkomen van oneerlijke handelspraktijken en misbruik van verschillen
in onderhandelingsmacht;
Datum
2. Vergroten van inzicht in en transparantie van de prijsvorming in ketens; 14 december 2009
3. Bevorderen van concurrentie en concurrentiekracht op de verschillende Onze referentie
niveaus in de keten en versterken van de integratie van de markten in AKVI/2009/1200
Europa.
De Mededeling is op 10 november gepresenteerd aan de High Level Expert Gro
on Milk. Deze groep is ingesteld om voorstellen te doen voor het bevorderen van
de stabiliteit van de zuivelmarkt en zal in juni 2010 een rapport uitbrengen waarin
ook de mededinging in de zuivelketen aan de orde komt. De Commissie zal in
november 2010 een voortgangsrapport over de voorgestelde acties publiceren.
Het kabinet zal u het fiche dat hierop betrekking heeft vóór uw kerstreces doen
toekomen.
Regels voor mededinging
De Europese mededingingsregels voor ondernemingen (artikelen 81-86 EG) zijn
niet onverkort van toepassing op ondernemingen in de sectoren productie van of
handel in landbouwproducten. Krachtens artikel 36 van het EG-verdrag bepaalt de
Raad van Ministers van de EU op basis van het landbouwhoofdstuk van het
verdrag in hoeverre deze regels ook voor de landbouwsector gelden. Dit artikel
is uitgewerkt in de artikelen 175 tot en met 179 van Verordening (EG)
nr. 1234/2007, de zogenoemde Integrale marktordening voor agrarische
producten. Krachtens deze artikelen worden op het algemene mededingingsrecht
uitzonderingen gemaakt voor overeenkomsten, besluiten of gedragingen die
vereist zijn voor het bereiken van de doelen van het gemeenschappelijk
landbouwbeleid (artikel 33 EG) of specifiek in enkele sectoren voor de in de
genoemde verordening bedoelde doeleinden.
De Europese Commissie is bij uitsluiting bevoegd om te beslissen over de
toepasselijkheid van deze uitzonderingen.
Buiten deze uitzonderingen is het algemene mededingingsrecht, zowel op
communautair als op nationaal niveau, ook in de landbouwsector van toepassing.
Het nationale mededingingsrecht, zoals dat overigens gebaseerd op de Europese
systematiek in de Mededingingswet is neergelegd en door de NMa wordt
uitgevoerd, is daarmee ook van toepassing op coöperaties en andere vormen van
producentenorganisaties, zoals telersverenigingen, omdat hun leden bestaan uit
zelfstandige ondernemingen. Volgens de Europese jurisprudentie, die richting-
gevend is voor de toepassing van de Mededingingswet door de NMa in alle
bedrijfssectoren, moet bij de toetsing van die samenwerkingsvormen aan het
kartelverbod rekening gehouden worden met de economische context waarin
ondernemingen opereren, de producten of diensten waarop de overeenkomsten
betrekking hebben, de structuur van de betrokken markt en de werkelijke
omstandigheden waaronder deze functioneert.
Pagina 2 van 3
Wat de coöperatieve rechtsvorm van een ondernemingsorganisatie betreft, geldt Directie Agroketens en
Visserij
dat de strekking daarvan op zichzelf niet mededingingsbeperkend is, omdat die
rechtsvorm in de gunst staat van de nationale en communautaire wetgever als
factor voor de modernisering en rationalisatie van de landbouwsector en voor de
Datum
efficiëntie van ondernemingen. De beperkingen die de statuten van producenten- 14 december 2009
organisaties aan hun leden opleggen om hun trouw aan de producenten- Onze referentie
organisatie te garanderen, mogen echter niet verder gaan dan noodzakelijk is AKVI/2009/1200
voor de continuïteit en de goede werking van de producentenorganisatie in het
licht van de marktordening.
In het kader van de voorbereiding van de hoorzitting van uw Kamer wil ik u wijzen
op het rapport "Prijsvorming in de Agri-food sector"dat de NMa op 2 december
2009 heeft gepubliceerd. Dit rapport bevat de resultaten van het onderzoek van
de NMa naar de prijsvorming en de marges door de gehele keten heen van een
achttal agrarische producten. Blijkens een persbericht van de NMa wil zij die
resultaten graag voorleggen aan de belangrijkste vertegenwoordigers van de
Agri-food sector door middel van rondetafelgesprekken. Zij hoopt met behulp van
dit onderzoek een gerichte discussie te hebben over de werking van deze ketens
om daarmee de Agri-food sector als geheel transparanter te maken.
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT,
G. Verburg
Pagina 3 van 3
---- --
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit