"2009-2010: samenwerken, regels én belonen"
1. Samenvatting
Probleem
Stedelijke distributie wordt gekenmerkt door een complex aan belangen, afspraken en regels
die van gemeente tot gemeente en van bedrijf tot bedrijf kunnen verschillen. De gemeenten
zijn verantwoordelijk op de terreinen van lokale luchtkwaliteit, verkeersveiligheid en de
inrichting van levendige winkelcentra en binnensteden. Ondernemers willen tegen zo gering
mogelijke kosten optimaal bevoorraad worden. Deze belangen worden in de praktijk niet
altijd even vanzelfsprekend bij elkaar gebracht. De huidige praktijk van stedelijke distributie
jaagt de samenleving onnodig op kosten: circa 500 miljoen euro per jaar aan bedrijfskosten,
onnodige uitstoot en 30o/o van het goederenvervoer voor stedelijke distributie van
binnensteden is toe te rekenen aan onnodige voertuigkilometers die direct gerelateerd zijn
aan gemeentelijke regelgeving voor met name voertuigbeperkingen en venstertijden.
Gemeentelijke beperkingen voor stedelijke distributie is koploper in landelijke lijstjes met
grootste ergernissen voor het bedrijfsleven. Afschaffing of versoepeling van deze regels -
met behoud van randvoorwaarden t.a.v. leefbaarheid van binnensteden- zal leiden tot
terugdringen van veel onnodig distributieverkeer en vermindering van transportkosten.
Venstertijden, infrastructurele beperkingen en voertuigeisen, die vaak ook nog per gemeente
verschillen, belemmeren vervoerders om te kiezen voor een optimale planning.
Opdracht
De Ambassadeur stedelijke distributie is met ingang van 1 januari 2009 aangesteld door de
minister van Verkeer en Waterstaat voor een periode van drie jaar. Zijn werl
Er is de afgelopen vijftien jaar op verschillende manieren geprobeerd om de bevoorrading
van binnensteden efficiënter, schoner en veiliger te regelen. Maar het succes is (nog) niet
zichtbaar in de steden. De ambassadeur ziet thans op veel plekken in Nederland een
gebrekkige regie en samenwerking tussen lokale overheden en bedrijfsleven. Bij de start in
januari 2009 was de verleiding groot om snel grote stappen te zetten. De ambassadeur
stedelijke distributie kiest er echter nadrukkelijk voor om via de geleidelijke weg bruggen te
bouwen en met gefundeerde en werkzame voorstellen te komen. Dat is ook de reden dat hij
in 2009 is begonnen met het onderzoeken van de haalbaarheid en contouren van een
nationaal spelregelkader, met vele en diverse partijen heeft gesproken en bedrijfsleven en
overheid heeft uitgedaagd met de Award stedelijke distributie 2009.
Ambities
De ambassadeur stedelijke distributie wil bereiken dat in 2012 stedelijke distributie niet meer
voorkomt in de top tien lijstjes van grootste ergernissen binnen de transportsector. Hij gelooft
dat er ruimte is in Nederland om het aantal regels op dit onderwerp drastisch te verminderen.
Het jaar 2010 zal meer in het teken staan van het zoeken naar draagvlak voor
samenwerking, binnen de bevindingen en conclusies van het onderzoek naar een
gecombineerde nationale én regionale aanpak. Ook wordt in dat jaar de eerste aanzet
gegeven voor een advies inzake de koppeling tussen stedelijke distributie en ruimtelijke
ontwikkeling. Het laatste jaar van de ambassadeur stedelijke distributie, 2011, is dan een
jaar van oogsten en verankering van de opgedane kennis.
2. Opdracht ambassadeur stedelijke distributie
Stedelijke distributie is een opgave waarin drie partijen belangen hebben
. Gemeenten (en andere decentrale overheden);
. Vervoerders en verladers:
. Detailhandel.
In deze driehoek is het mogelijk om constructieve afspraken te maken waar alle partijen bij
gebaat zijn. De ambassadeur bevordert de samenwerking door:
1. De reeds beschikbare kennis uit te dragen, te ontsluiten en te verankeren. De
ambassadeur stedelijke distributie maakt hierbij gebruik van de kennis die door de
commissie stedelijke distributie is opgedaan. Het gaat dan concreet om het reÍerentiemodel
stedelijke distributie, de digitale kaart en het voorbeeldenboek.
Hij draagt het gedachtegoed en de producten actief uit in optredens, deelname aan
congressen en het agenderen van stedelijke distributie aan (regionale) bestuurlijke tafels. Hij
gaat daarnaast in 2010 op zoek naar een partij die vooral ten behoeve van gemeenten een
permanent en laagdrempelig kenniscentrum wil inrichten en onderhouden.
2. Verstandig gemeentelijk beleid op het terrein van stedelijke distributie stimuleren. De
ambassadeur stedelijke distributie wil bevorderen dat gemeenten en projectontwikkelaars in
hun ruimtelijke plannen meer en beter rekening houden met stedelijke distributie. De
ambassadeur stedelijke distributie staat daarbij dezelfde wijze voor ogen waarop ook
personenvervoer een plek heeft in bestemmingsplannen en bouwprojecten. De focus van de
ambassadeur stedelijke distributie ligt op de (middel-) grote steden en stadsregio's en/of
provincies. Bij vraagstukken omtrent ruimtelijke ordening vervult de ambassadeur een
adviserende rol, ondersteund met een advies dat hij heeft gepland voor 2010. Een specifieke
taak voor de ambassadeur is het ontwikkelen van (een instrumentarium voor) een nationale
en regionale aanpak voor stedelijke distributie, dat in samenwerking met de publieke en
private sector tot stand zal komen.
3. Bemiddeling in geval de partijen er niet uit komen en de samenwerking eindigt in een
conflict over stedelijke distributie en/of milieuzones. De ambassadeur stedelijke distributie is
in die gevallen bevoegd en beschikbaar als onafhankelijke bemiddelaar. Een verzoek tot
bemiddeling moet tenminste afkomstig zijn van twee van de belanghebbende partijen in het
conflict. Hij geeft in dat geval een zwaarwegend advies.
3. Resultaten 2009
2009 is een jaar geweest waarin veel in gang is gezet. De ambassadeur stedelijke distributie
kan zijn rol in de samenwerking alleen goed vervullen vanuit een stevige positie van het
instituut stedelijke distributie. Hij heeft daarom in 2009 prioriteit gegeven aan het geven van
interviews, het spreken op congressen en het voeren van gesprekken met de partijen in de
driehoek. In het kader van zijn opdracht is hij verder betrokken geweest bij:
. itdragen gedachtegoed
U
In 2009 zijn een groot aantal kennismakingsgesprekken met stakeholders uit
bedrijfsleven en gemeentelijke overheid gevoerd, variërend van bestuurlijk tot werkvloer
. niveau;
ln beeld krijgen van de opportuniteit en sense of urgency bij gemeenten. Hieruit kan
inmiddels de conclusie worden getrokken dat er in Nederland een groep van
koplopergemeenten is. Dit zijn vaak ook de gemeenten waar discussie loopt of is
geweest over de instelling van milieuzones. Milieuzones en Stedelijke distributie
versterken elkaar. Dat is mooi. Echter uit de praktijk blijkt dat overige gemeenten meer
stimulans nodig hebben om stedelijke distributie te agenderen. Reden voor de
ambassadeur stedelijke distributie om na de gemeenteraadsverkiezingen in 2O1O ztln
ambities te richten om stedelijke distributie binnen lokale bestuurlijke akkoorden verder te
brengen door in te zetten op contacten en bijeenkomsten met portefeuillehouders en het
. stimuleren van de onderlinge contacten tussen gemeenten vervoerders en verladers;
. Een scala aan openbare optredens bij symposia en congressen in binnen- en buitenland;
Een groot aantal werkbezoeken aan kleinere, vernieuwende en vaak ook lokale
initiatieven op het terrein van stedelijke distributie.
Stimuleren initiatieven en nationale aanpak
Diverse initiatieven uit de afgelopen periode jaren hebben zich (verder) ontwikkeld tot meer
volwassen en effectieve maatregelen om de stedelijke distributieproblematiek te reduceren.
De meest aansprekende onderwerpen, waar de ambassadeur en de leden van de
expertgroep van harte aan hebben meegewerkt zijn Binnenstadservice.nl, PIEK en langere
en zwaardere vrachtwagencombinaties (LZV's). Ook in de komende periode zal de
ambassadeur stedelijke distributie deze en nieuwe initiatieven van harte ondersteunen.
Uit de Nota Mobiliteit en het rapport Noordzij 'Onderzoek naar fundamentele
transportbelemmeringen', blijkt dat de manier waarop stedelijke distributie in Nederland is
georganiseerd leidt tot onnodige maatschappelijke kosten. 30% van het wegtransport voor
de bevoorrading van binnensteden wordt veroorzaakt door belemmerende gemeentelijke
regelgeving . De transportsector heeft te maken te veel verschillende en vaal tegenstrijdige
regels op lokaal niveau.
De ambassadeur stedelijke distributie brengt als antwoord op deze problematiek helder en
concreet in beeld wat nu de échte knelpunten zijn bij de door het bedrijfsleven en de
gemeenten gepercipieerde problemen rondom stedelijke distributie. De achtergrond van
deze vraag is gelegen in de opdracht die de ambassadeur stedelijke distributie heeft
meegekregen om een voorstelte doen voor een nationale aanpak. De vraag is in hoeverre
een nationale aanpak zinvol is en zo ja, welke vorm(en) deze dan kan krijgen. Het gaat
hierbij om de vraag om welke regelgeving het gaat en of andere, sturende instrumenten of
interventies de problematiek adequaat kunnen oplossen.
Hiernaast is het de vraag of sprake is van een problematiek die niet op nationale schaal kan
worden opgelost, maar regionaal.
De ambassadeur stedelijke distributie laat een aantal van deze vragen in de rapportage die
februari 201 0 verschijnt, beantwoorden:
o Wat zijn exact de problemen die ertoe leiden dat stedelijke distributie één van de twee
onderwerpen is die door het bedrijfsleven zijn aangemerkt als een fundamentele
transportbelemmering. Zijn die gelegen in regelgeving en zo ia, gaat het dan om
nationale, lokale of provinciale regelgeving of bestuurlijke drukte?
. Hoe zien vervolgens landelijke spelregels of een nationale aanpak er uit? Welke regio's
onderscheiden zich ten opzichte van elkaar? Of liggen de problemen op een ander
terrein, zo ja, welk dan?
De rapportage die de ambassadeur stedelijke distributie oplevert, omvat ook een aantal
aanbevelingen en suggesties over:
o het vernieuwen en schrappen van bestaande, belemmerende regelgeving (dit geldt voor
nationaal, provinciaal en lokaal niveau).
o Mate van uniformiteit t.b.v. de nationale aanpak
. Vervolgens de vraag naar de ruimte voor differentiatie per regio
. Noodzakelijke wijziging van formele wetten, initiatieven tot nieuwe wetgeving dan wel
aanpassing van bestaande wetten
. Suggesties voor een (bv. VNG) leidraad voor decentrale regelgeving.
De aanbevelingen leiden tot voorstellen waarmee de regel- en/of administratieve druk
rondom stedelijke distributie voor het bedrijÍsleven in zijn geheel (transportsector én
detailhandel) verminderd kan worden. Helder is dat gemeenten hiermee uit de voeten
moeten kunnen.
Indien de uitkomst van het onderzoek uitwijst dat een nationale aanpak niet zinvol is, gaat dit
gepaard met een sluitende argumentering en aanbevelingen hoe vervolgens de problematiek
op lokaal/regionaal niveau ter hand kan worden genomen.
Het onderzoek Nationale aanpak is inmiddels gestart. De eerste fase wordt uitgevoerd in de
periode oktober - december 2009. De eerste resultaten zullen begin 2010 worden verwacht.
Aw ard sted e I ij ke d i stri b utie
Samen met de minister van Verkeer en Waterstaat heeft de ambassadeur stedelijke
distributie partijen uit de wereld van transport, detailhandel en overheid uitgenodigd zich in te
schrijven voor de Award Stedelijke Distributie 2009. Er wordt één Award uitgereikt met een
totaalprijs van 250.000,-. Deze prijs is gedeeltelijk in natura.
De Award is bedoeld om durf te belonen, andere partijen met een frisse blik naar het eigen
stedelijke distributiebeleid te laten kijken, samenwerking tussen bedrijfsleven en gemeenten
te stimuleren én de discussie over werkbare spelregels (of achterwege laten hiervan) te
voeden.
De Award stedelijke distributie is uitgeschreven en wordt eind 2009 uitgereikt. Voorlopig kan
al de conclusie worden getrokken dat de Award stimulerend werkt op de samenwerking
tussen gemeenten en bedrijfsleven. Door de eisen die zijn opgesteld hebben inzenders
ongebruikelijke coalities moeten sluiten. Dus voordat de prijs is toegekend, is de werking van
de Award al positief. Er hebben zich zeventien initiatieven aangemeld. Op 3 december zal de
Award worden uitgereikt tijdens een manifestatie waarvoor veel stakeholders zijn
uitgenodigd. Tijdens die bijeenkomst is er uiteraard veel nieuws over de inzendingen, een
paneldebat over dit onderwerp en de uitreiking van de Award door Minister Eudings.
Bemiddeling
. Een succesvolle bemiddeling in Maastricht over de instelling van een milieuzone. Na
constructief overleg tussen bedrijfsleven en gemeente is in gezamenlijkheid besloten de
beoogde milieuzone in te trekken en daarvoor in de plaats een algeheel
vrachtwagenverbod in te stellen. Reden hiervoor was dat de beoogde milieuzone
eigenlijk bedoeld was om ongewenst vrachtwagenverkeer te weren uit twee
aanvoerroutes naar de binnenstad. Een milieuzone bleek hiertoe niet het geëigende
instrument te zijn. Met deze oplossing is het wederzijdse vertrouwen hersteld en wordt nu
gezamenlijk gewerkt aan een milieuzone voor de binnenstad met ruim oog voor
aanvullende maatregelen die een veilige en efficiënte stedelijke distributie bevorderen.
. Een informele bemiddeling in Eindhoven waar de ambassadeur openingen heeft
geboden in een licht verstoorde verhouding tussen bedrijfsleven en de gemeente.
. Intussen is weer sprake van constructief overleg met oog voor elkaars belangen.
De ambassadeur en een lid van de expertgroep zijn betrokken bij een discussie tussen
partijen rondom de verruiming van een milieuzone in de gemeente Tilburg.
4. Ambities 20í0
U itd ragen gedachtegoed
De ambassadeur zal ook in 2010 zijn rol in openbare optredens, bilaterale contacten en
optredens in de media onverminderd voortzetten. Dit alles gericht op het verbinden van
gemeenten en bedrijfsleven op het terrein van stedelijke distributie. Hetzelfde geldt voor de
passievere communicatie met stakeholders middels website en nieuwsbrief.
Stimuleren initiatieven en nationale aanpak
De ambassadeur stedelijke distributie wil op deze voet verder gaan, gesteund met
inhoudelijke argumenten uit het'onderzoek nationale aanpak' om het debat aan te gaan over
de vraag hoe en in welke mate afspraken op landelijk of regionaal niveau kunnen leiden tot
de oplossing van de problematiek stedelijke distributie. Bij dit advies, dat komend voorjaar
verschijnt, wordt een beroep gedaan op marktpartijen, gemeenten, stadsregio's en
provincies om gezamenlijk aanvullende aanpak te ontwikkelen en in te voeren. De
Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt daarbij nauw betrokken.
De wisseling van de wacht bij gemeentebesturen gaat hij, met het uitgebrachte advies in de
hand, benutten om het onderwerp hoger op de collegeagenda's te krijgen. Dit is hard nodig,
zo is het afgelopen jaar gebleken.
De zoektocht naar een omgeving waarin de kennis over stedelijke distributie kan worden
geborgd en verrijkt, vindt in 2010 zijn beslag. De eerste contouren om stedelijke distributie
als aandachtspunt onder te brengen bij het CROWkpw of het Nicis tekenen zich voorzichtig
af.
Ook het georganiseerde bedrijfsleven wordt door intensief bestuurlijk overleg en het
aanreiken van mogelijkheden in de dialoog met overheden gestimuleerd meer eigen initiatief
te ontwikkelen in het helpen en begeleiden van gemeenten bij het opstellen van plannen
voor een veiliger, schonere en efficiëntere stedelijke distributie.
Daarnaast streeft de ambassadeur stedelijke distributie ernaar om in 2010 een helder advies
uit te brengen over de koppeling tussen ruimtelijke ordening en binnenstedelijk
goederenvervoer. Steeds weer blijkt dat een groot deel van de stedelijke
distributieproblematiek voorkomen had kunnen worden als er in de planvorming rondom
centrum-, stations,- en wijkontwikkeling meer en beter rekening zou zijn gehouden met de
bijbehorende goederenstromen. Hiertoe zalhij in 2010 een onderzoek laten uitvoeren.
De ambassadeur zal ook in 2010 met veel belangstelling de internationale ontwikkelingen op
het gebied van stedelijke distributie. Zo zal nog nadrukkelijker de internationale relatie gelegd
worden tussen de investeringen en de mogelijkheden om ze toe te passen. In dat kader zal
de ambassadeur samen met de expertgroep en relevante stakeholders een bezoek brengen
aan de steden Gent en Hasselt om te leren van de daar opgedane expertise. Deze steden
voeren op dit moment een pilot met 25 maatregelen, gesteund door de Europese
Commissie. De ambassadeur gaat naar deze steden niet om zozeet zelf te leren, maar ook
om mogelijkheden voor samenwerking en uitwisseling in kaart te brengen.
Maar ook Washington DC kent al sinds jaar en dag en in navolging van hen sinds kort ook
Londen een geolied systeem waarin bedrijfsleven en gemeenten samenwerken voor een
bereikbare, veilige en schone stad of wijk. In Nederland wordt dit vertaald naar
bedrijveninvesteringszones waarin vooralsnog het accent ligt op personenvervoer. In de USA
en UK wordt goederenvervoer integraal meegenomen. We hoeven het wiel niet in ons land
uit te vinden.
5. Organisatie, begroting en verantwoording
Organisatie
De ambassadeur stedelijke distributie wordt in zijn functie ondersteund door een secretariaat
en de expertgroep. Het secretariaat bestaat uit de secretaris en een ondersteuner en
bedraagt 1,2fte op jaarbasis.Gelet op de beperkte omvang van de aanstelling van de
ambassadeur en van de organisatie wordt de ambassadeur inhoudelijk geadviseerd en
bijgestaan door een expertgroep. De expertgroep bestaat uit I personen die op persoonlijke
titel deelnemen. Daarnaast is ieder lid representant van één van de partijen die belang
hebben bij het vlot trekken van stedelijke distributie in Nederland. De samenstelling is als
volgt:
. Cora van Nieuwenhuizen, gedeputeerde provincie Noord-Brabant (WD)
. Rob Metz, wethouder Apeldoorn (WD)
o CarolWerner, consultant en voormalig lid van de Commissie Stedelijke distributie
. Peter Tjalma, TLN en directeur-eigenaar Trans-Mission
. Peter van der Sterre, EVO
. Birgit Hendriks, oprichtster Binnenstadservice.nl
. Willem-Jan Drost, logistiek manager INTRES
. Reindert Augustijn, beleidsadviseur Stadsregio Arnhem-Nijmegen
De expertgroep komt gemiddeld vier keer per jaar bij elkaar bij wijze van regulier overleg.
Verder worden de leden geconsulteerd op ieders specialisme naar gelang de actualiteit
daarom vraagt. Ook hebben de leden van de expertgroep een eigen verantwoordelijkheid
waar het gaat om het uitdragen van de opdracht en doelstellingen van de ambassadeur
stedelijke distributie. Tot slot staan leden van de expertgroep de ambassadeur stedelijke
distributie bij in bemiddelingszaken.
In 2009 is de organisatie ambassadeur stedelijke distributie opgericht en functioneel ingericht
Naast de invulling van de personele organisatie is ook trld besteed aan de actualisering van
de website en het voorbeeldenboek, de actualisering van de digitale kaart en zijn er drie
nieuwsbrieven verschenen. De leden van de expertgroep zijn drie maal bij elkaar geweest in
een formeel overleg. Daarnaast zijn expertleden gevraagd om op basis van hun eigen
expertise en netwerk de ambassadeur stedelijke distributie te ondersteunen bij
werkbezoeken, optreden bij symposia en congressen of advisering omtrent de organisatie
van het onderzoek naar een nationale aanpak.
Financiële verantwoording 2009
2009 is het jaar van de start geweest. Op sommige onderdelen is enige onderuitputting. Dit
heeft mede te maken met het feit dat er in 2008 geen verplichtingen zijn aangegaan die in
2009 betaald moesten worden, en dat in 2009 verplichtingen zijn aangegaan die in 2010
afgeschreven worden.
Grosso modo blijkt het budget van de ambassadeur stedelijke distributie toereikend om zijn
werkzaamheden in te richten.
Communicatie
Er is sprake van actieve en passieve communicatie. Actief heeft de ambassadeur stedelijke
distributie een groot aantal bijeenkomsten geëntameerd en/of bijgewoond. Hierbij werd hij
het merendeel van de tUd ondersteund door de secretaris. De bijeenkomsten waren divers
van aard, van bilaterale gesprekken tot grote evenementen:
- Bestuurlijk met vertegenwoordigers van bedrijfsleven en/of overheden
- Bezoeken aan bedrijven en organisaties op werkvloer niveau
- Spreken en organiseren van workshops op congressen en symposia
- Bijwonen van congressen ten behoeve van het opbouwen van een netwerk
- Organiseren van kennismakingsbijeenkomsten waarbij stakeholders met elkaar in
contact worden gebracht rondom het onderwerp stedelijke distributie
- Het organiseren van de Award. Het uitschrijven van de prijsvraag, begeleiden van
de jury en organiseren van het congres waar de Award wordt uitgereikt. De prijs zelf
wordt gefinancierd door het ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Passief is ingezet op het actualiseren van de huisstijl, onderhoud van de website en de
verschijning van een kwartaalnieuwsbrief, inclusief een geactualiseerde digitale kaart. In de
nieuwsbrief biedt de ambassadeur stedelijke distributie een podium voor opvallende
initiatieven en de meningen van stakeholders en deskundigen. Tot slot is het
voorbeeldenboek uit de instrumentenmap van de commissie stedelijke distributie
geactualiseerd en in een nieuwe vorm verschenen.
Onderzoek
Een groot deel in het werk van de ambassadeur stedelijke distributie is gestoken in het
definiëren van de vraag naar de haalbaarheid en contouren van een nationale aanpak. De
ambassadeur stedelijke distributie heeft met dit onderzoek een aantal zaken voor ogen die
eerder in dit werkplan nadrukkelijk onder de aandacht zijn gebracht. In essentie beoogt de
ambassadeur stedelijke distributie een finaal voorstel te doen aan de minister over de wijze
waarop stedelijke distributie de komende tien tot vijftien jaar (bestuurlijk) wordt
georganiseerd in Nederland. Na vijftien jaar overleg de knoop doorhakken en met een
werkbaar voorstel komen. is de ambitie
Personeel
De leden van de expertgroep zijn drie maal bij elkaar geweest in een formeel overleg.
Daarnaast zijn expertleden gevraagd om op basis van hun eigen expertise en netwerk de
ambassadeur stedelijke distributie te ondersteunen bijwerkbezoeken, optreden bij symposia
en congressen of advisering omtrent de organisatie van het onderzoek Nationaal kader.
De secretaris is medio februari begonnen. De ondersteuner juli 2009. Tot die tijd is gebruik
gemaakt van inhuur. Ook in het najaar van 2009 is sprake van tijdelijke inhuur in verband
met het zwangerschapsverlof van de secretaris.
Begroting 2010
De werkzaamheden van de ambassadeur stedelijke distributie kunnen worden volbracht
binnen de reeds vastgestelde meerjarenbegroting.
Voor 2010 is deze ongewijzigd:
Onderzoek en externe ondersteuning 100.000,-
Personeel 145.000,- (inclusief expeftgroep en
opleiding)
Communicatie 60.000,- (website, nieuwsbrief, organisatie
congres, bijeenkomsten en bureaukosten)
Totaal 305.000,-
Ministerie van Verkeer en Waterstaat