Globalisering hèt kenmerk van de jaren nul
Datum:05 januari 2010
Nu het decennium is afgerond, kan er een label aan de afgelopen jaren worden meegegeven. Zoals de jaren negentig de jaren van het individualisme waren, gaan de jaren nul de geschiedenisboeken in als die van de globalisering, meent René Boomkens, hoogleraar Cultuurfilosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Boomkens: 'Eigenlijk heeft terrorisme de grootste impact gehad het afgelopen decennium.' Iets dat volgens hem alles te maken heeft met die eerder genoemde globalisering en de doorbraak van nieuwe media. 'In de jaren negentig waren we nog volop aan het knoeien met e-mail en internet. Inmiddels is de rol van nieuwe media enorm toegenomen. En daarmee ook de mondiale impact van terroristische daden.'
Online gemeenschappen
Vroeger had je alleen kranten en televisie. Nu met het internet, gaan mensen veel meer met elkaar in debat; de reageerders en reaguurders op fora en blogs. Boomkens: 'De betrokkenheid van individuen en groepen is anders dan daarvoor. Op internet ontstaan nieuwe vormen van gemeenschappen. Sommige heel oppervlakkig, maar andere kunnen behoorlijk intens zijn. Zo kunnen mensen met een ziekte via internet terecht komen bij een steungroep. Of iemand discussieert op maroc.nl mee over hoofddoekjes en minaretten. In elk geval kan iedereen duizenden soorten nieuws ontvangen. Voor veel mensen is dat verwarrend, zoals voor onze koningin.'
Kwetsbare gemeenschap
'Terrorisme heeft ons ook op gewezen op het feit dat we in een onvoorspelbare en onoverzichtelijke wereld leven', aldus Boomkens. 'Als gemeenschap blijken we kwetsbaar te zijn. En vanaf 2007 kun je daar ook nog de crisis bij optellen.' Deze ontwikkelingen maken steeds duidelijker dat we allemaal afhankelijk zijn van elkaar. 'Eerder wisten we weinig af van de ernst van de schuldenproblematiek in Amerika. Maar inmiddels hebben we dankzij de scheve hypotheekverstrekkingen daar, wereldwijd last van een crisis. Die crisis pepert ons in dat niet alles afhangt van onze individuele keuzevrijheid - sommige ontwikkelingen overkomen ons.'
Mondiale afhankelijkheid
Mondiaal zijn we de afgelopen tien jaar sterk afhankelijk van elkaar gebleken. Boomkens: 'Zo deden we vroeger wat lacherig over de opkomst van China. Dat land lag zo ver weg dat het nauwelijks impact had. Nu is dat wel anders. Door de globalisering is China voor ons een land als België; wat daar gebeurt heeft onmiddellijk invloed op wat wij hier doen. Die effecten zijn veel groter dan voorheen.'
Verheerlijking traditionele gemeenschappen
Na dit decennium van globalisering kan het volgens Boomkens twee kanten op gaan. 'Omdat de afhankelijkheid van mondiale ontwikkelingen vaak wordt ervaren als heel bedreigend, kan er een enorme verheerlijking ontstaan van traditionele gemeenschappen.' Met als gevolg dat zaken als nationalisme, chauvinisme en patriottisme toenemen. 'Dat is een ontwikkeling die je niet kunt uitsluiten, al verwacht ik niet dat het zo'n vaart loopt.'
Ontspannen cultuur
Aan de andere kant kan het besef van onderlinge afhankelijkheid zorgen voor een veel meer ontspannen cultuur. 'De economische crisis heeft het heftige concurrentiedenken flink te kijk gezet. Het radicale marktdenken is uit de klauwen gelopen, omdat het extreem ongecontroleerd is gebleven. Vanuit dat idee is het zelfs mogelijk dat er een heroriëntatie op het socialistische gedachtegoed ontstaat. Al zal daar ongetwijfeld een andere naam voor worden bedacht.'
Curriculum Vitae
René Boomkens studeerde tot 1982 filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. In 1998 promoveerde hij aan de RUG op een onderzoek naar stedelijke cultuur. Sindsdien is hij als hoogleraar sociale en cultuurfilosofie verbonden aan de faculteit der Wijsbegeerte en doet onder andere onderzoek naar nieuwe media en globalisering. Sinds december 2005 is hij lid van de Raad voor Cultuur, het adviesorgaan van de Nederlandse regering op het gebied van het cultuurbeleid . In 2008 verscheen zijn meest recente boek: Topkitsch en Slow Science (Van Gennep, Amsterdam).
Rijksuniversiteit Groningen