Universiteit Leiden

'Migraine verhoogt risico op hersenletsel'

Migrainepatiënten hebben een verhoogd risico op hersenschade. Tot die conclusie kwam neuroradioloog Mark Kruit toen hij honderden Nederlanders in de MRI-scanner legde. Vooralsnog geen reden tot paniek, want we weten nog niet wat de gevolgen zijn. Woensdag 20 januari promoveert hij.

Risicofactor
Tenminste tien procent van de Nederlandse bevolking heeft wel eens last van migraine. En daarmee wordt niet een sporadisch hoofdpijntje bedoeld. Het aanvalsgemiddelde ligt tussen de een en twee keer per maand. Bij vrouwen komt migraine drie keer zo vaak voor als bij mannen. Bij een kleine subgroep gaat het zelfs over in chronische hoofdpijn. Het moge duidelijk zijn dat de omvang van het probleem groot is. De vraag die Kruit bezighoudt is of migraine een bron is van neurologische uitval. Meer specifiek: is migraine een onafhankelijke risicofactor voor hersenschade?

Infarctjes
In 1999 en 2000 voerde Kruit een studie uit waarbij 295 migrainepatiënten en 140 personen zonder migraine in de MRI-scan zijn gegaan. Bij maar liefst acht procent van de migrainepatiënten met een aura (symptomen die kunnen variëren van waarneming van lichtflitsen tot gevoelloosheid) waren kleine infarctjes zichtbaar in de kleine hersenen, waar het evenwicht en de fine-tuning van bewegingen wordt geregeld. Bij de groep personen zonder migraine had minder dan een procent deze infarctjes. 'Dit werd zichtbaar, omdat we met preciezere MRI-scans werkten dan voorheen gebruikelijk was', zegt Kruit. 'Bij ouder onderzoek werden als het ware dikkere plakken gescand. Wij deden dat met plakjes van slechts drie milimeter.'

Media-aandacht
Op de scan zagen de infarctjes eruit als kleine gaatjes. Door een vermoedelijk gebrek aan bloed- en zuurstoftoevoer was daar weefsel afgestorven. 'De wereld reageerde onmidellijk op deze uitkomsten', zegt Kruit. 'Toen we vijf jaar geleden de eerste onderzoeksresultaten publiceerden, was de media-aandacht niet van de lucht. Enerzijds streelt het je ego, anderzijds is het nogal verontrustend. Schreeuwende krantenkoppen als Migraine slaat gaten zorgden voor regelrechte paniek bij patiënten. Artsen werden op het spreekuur overladen met vragen. Die paniek is begrijpelijk. Helaas ontbreekt het nog aan een puur geruststellend antwoord. Het is immers nog onduidelijk wat de functionele gevolgen van het hersenletsel zijn.'

Gevolgen
De patiënten bij wie hersenletsel is geconstateerd, merk(t)en daar geen duidelijke negatieve effecten van. Dat betekent niet dat er helemaal niets aan de hand is. Kruit: 'Uit andere onderzoeken, uitgevoerd onder niet-migrainepatiënten, weten we dat infarcten en wittestofschade vaak samengaan met verminderd functioneren van de hersenen. Vervolgonderzoek is nodig om te kijken wat de gevolgen voor migrainepatiënten zijn. Vooropgesteld moet dat de hoeveelheid hersenschade die wij hebben ontdekt relatief beperkt is. Het is nog niet duidelijk of er sprake is van progressie van het letsel naarmate de aanvallen toenemen, ook dat moet nog onderzocht worden. Bovendien ontbreken op dit moment goede behandelmethodes. Het klinkt cru, maar eigenlijk is er nog niets aan te doen, en ook niet duidelijk of dat nodig is.' Littekens
De tweede vorm van hersenletsel die Kruit waarnam, waren kleine witte vlekjes of littekens op de witte stof in de hersenen, de verbindingsbanen tussen hersencellen. De oorzaak en de gevolgen van deze littekens zijn onbekend. Wat hij wel vaststelde, was dat vrouwen met migraine in de vruchtbare leeftijd twee keer zo veel last hebben van deze wittestofschade als vrouwen zonder migraine. Vrouwen met een hogere aanvalsfrequentie, die roken, hoge bloeddruk hebben of de pil gebruiken lijken daarbij een nog hoger risico te lopen. Bij mannen met migraine is het verhoogde risico op wittestofschade afwezig. Afbeelding - Transversale 3mm T2 en FLAIR (links en rechts) opnamen tonen 3 parenchymdefecten in de linker cerebellaire hemisfeer, passend bij doorgemaakte (kleine) cerebellaire infarcten. Aanvalsfrequentie
Nu is aangetoond dat mensen met migraine een hoger risico op hersenschade lopen dan mensen zonder, is nog niet bewezen of migraine daadwerkelijk hersenschade veroorzaakt. Wel is het een stuk waarschijnlijker geworden, meent Kruit: 'Wat aardig is aan dit onderzoek, is dat we hebben aangetoond dat het risico op hersenschade groter wordt bij een hogere aanvalsfrequentie of langere migrainevoorgeschiedenis. Dat zou op een causaal verband kunnen wijzen, maar bewijst dat niet direct. Als bewezen wordt dat migraine blijvende en toenemende schade oplevert, betekent dat ook dat migraine meer is dan een vervelend, maar voorbijgaand verschijnsel. Dit zou een verandering in behandelmethodes noodzakelijk kunnen maken. Meer onderzoek naar zowel de oorzaken als de gevolgen van die hersenschade, is nodig. En daar zijn we dan ook al volop mee bezig.'

Promotie woensdag 20 januari 16.15 uur
Mark Kruit
Migraine and Brain Lesions
Faculteit: Geneeskunde
Promotoren: prof.dr. M.A. van Buchem en prof.dr. M.D. Ferrari

(19 januari 2010/Marl Pluijmen)