GGD Zuid-Holland Zuid


Q-koorts

Lammerseizoen begint, risico op Q-koorts in regio zeer beperkt

Q-koorts is een infectieziekte door een bacterie (met de naam Coxiella burnetii) die van dieren op mensen kan overgaan. In Nederland zijn vooral besmette melkgeiten de bron van de ziekte bij mensen. De meeste mensen lopen Q-koorts op door het inademen van lucht waarin de bacterie zit, vooral tijdens de lammerperiode van geiten en schapen. Deze periode loopt ongeveer van februari tot mei. De bacterie kan maanden tot jaren overleven in het buitenmilieu en soms over grote afstanden verspreid worden. De ziekte is niet van mens op mens overdraagbaar.

Q-koorts

Situatie in de regio Zuid-Holland Zuid
Het lammerseizoen begint nu, het risico op Q-koorts in de regio Zuid-Holland Zuid is echter zeer beperkt. In de regio is een tiental melkgeitenbedrijven. Bij de grotere bedrijven vindt elke twee weken onderzoek van de tankmelk op Q-koorts plaats. Van het enige bedrijf in de regio (in de gemeente Graafstroom) dat eind 2009 besmet is gebleken, zijn alle drachtige geiten geruimd.

Bij kleine (hobby) dierhouders met publieke functie (zoals kinderboerderijen en zorgboerderijen) wordt niet onderzocht op Q-koorts. Hier gelden verscherpte hygiënemaatregelen: het lammeren van geiten en schapen dient afgeschermd van buitenlucht en publiek plaats te vinden.

Maatregelen van de overheid op bedrijven
Op alle melkgeiten- en melkschapenbedrijven gelden een groot aantal hygiënevoorschriften en andere maatregelen die het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hen oplegt.

Onderzoek op Q-koorts in tankmelk
Sinds eind 2009 moeten alle grotere melkgeiten- en melkschapenbedrijven met meer dan 50 dieren iedere twee weken hun tankmelk laten onderzoeken op Q-koorts. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit brengt de gebieden met besmette bedrijven door middel van cirkels in kaart. Op de besmette bedrijven vindt ruiming van alle drachtige dieren plaats.

Kinderboerderijen
Voor kleine bedrijven en (hobby)dierhouders met een publieke functie, zoals kinderboerderijen en zorgboerderijen met geiten en schapen geldt geen onderzoeksplicht en er vinden geen ruimingen plaats. De aantallen dieren dat tegelijkertijd aflammert of aborteert zijn veel kleiner en daarmee is het risico op besmetting van mensen ook veel kleiner. Ook hier gelden extra hygiënemaatregelen. Het lammeren dient afgeschermd van buitenlucht en publiek plaats te vinden. Na afloop en na een grondige schoonmaak zijn de dieren en ruimten weer toegankelijk voor het publiek.

Vaccinaties van dieren
In een groot deel van Zuid-Nederland was in 2009 vaccinatie tegen Q-koorts verplicht voor schapen en geiten op de grotere melkschapen- en melkgeitenbedrijven en op bedrijven met een publieksfunctie. In 2010 is vaccinatie tegen Q-koorts verplicht voor alle schapen en geiten in Nederland die voor de melkproductie worden gehouden en op kinderboerderijen, dierentuinen en zorgboerderijen. Daarnaast moeten de geiten en schapen die worden gehouden op bedrijven die lammetjesaaidagen houden, worden gevaccineerd. Dit geldt ook voor de schapen in rondtrekkende kuddes en dieren in natuurgebieden. Vanaf april 2010 wordt met deze vaccinaties begonnen. Het risico op besmetting van dieren (en dus van mensen) wordt door vaccinatie veel kleiner, maar niet nul.

Doel van overheidsmaatregelen
Alle overheidsmaatregelen zijn erop gericht het risico op Q-koorts bij mensen in Nederland aanmerkelijk te verminderen. Er zal onvermijdelijk een klein risico op Q-koorts blijven bestaan.

Kan ik veilig een kinderboerderij bezoeken?
Goede algemene hygiënemaatregelen zijn belangrijk als u een kinderboerderij bezoekt, zoals handen wassen na contact met dieren. Handen wassen beschermd natuurlijk niet tegen het inademen van de Q-koorts bacterie. Dieren op kinderboerderijen hebben zelden Q-koorts, het risico om er Q-koorts op te lopen is erg klein. Dieren op een kinderboerderij worden niet onderzocht op Q-koorts.

Omdat veel mensen contact hebben met de dieren worden er toch maatregelen genomen. In de loop van 2010 worden alle schapen en geiten op kinderboerderijen in Nederland gevaccineerd. In het zuiden van Nederland zijn schapen en geiten op kinderboerderijen al in 2009 gevaccineerd. Kinderboerderijen hebben een hygiënecode en sinds 2009 is er ook een keurmerk zoönosen (dierziekten) voor kinderboerderijen.

Wat kan ik doen om Q-koorts te voorkomen?
Met name in een gebied waar met Q-koorts besmette geiten- of schapenbedrijven zijn, loopt men een kleine kans op besmetting met Q-koorts. Besmetting is niet goed te voorkomen, de bacterie is in het milieu aanwezig en wordt voornamelijk via de lucht ingeademd. Het is belangrijk alert te zijn op klachten die passen bij Q-koorts.

Wat zijn de klachten bij Q-koorts?
Meer dan de helft van de mensen met Q-koorts heeft nagenoeg geen klachten. Mensen die wel klachten hebben, krijgen meestal (aanhoudende) koorts en heftige hoofdpijn. Andere klachten kunnen zijn: hoesten, spierpijn, gewrichtspijn, koude rillingen, nachtelijk zweten, malaise en vermoeidheid. Soms verloopt Q-koorts ernstiger. Dan begint de ziekte meestal plotseling met heftige hoofdpijn, hoge koorts en een longontsteking met droge hoest en pijn op de borst.

Wat kan ik doen als ik klachten heb?
Ga bij klachten die passen bij Q-koorts zoals koorts met hoofdpijn of hoesten, tijdig naar de huisarts, vooral als u in een gebied woont, werkt of bent geweest waar met Q-koorts besmette bedrijven zijn. De huisarts beslist of bloedonderzoek nodig is. Ga zeker naar de huisarts als u denkt dat u Q-koorts heeft en u zwanger bent, een hartklepafwijking heeft of een hartoperatie heeft gehad in het verleden, of als u een afweerstoornis heeft. Deze groepen mensen kunnen ernstiger ziek worden na besmetting.

Waar in Nederland komt Q-koorts voor?
De Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) en het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) tonen op de kaart van Nederland de gebieden waar Q-koorts bij dieren voorkomt. Mensen die binnen de aangeduide cirkels wonen, werken of recreëren lopen mogelijk een verhoogd risico op besmetting.

Op de website van het RIVM vindt u een kaart met een overzicht waar in Nederland in 2009 mensen ziek zijn geworden van Q-koorts. De meeste zieken wonen in de regios met besmette bedrijven.

Wilt u meer informatie of heeft u vragen?
Actuele informatie over Q-koorts is toegankelijk via www.qkoortsinnederland.nl/.
Op deze pagina vindt u links naar de volgende organisaties:


- het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
- het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
- het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). U kunt ook gratis telefonisch contact opnemen met het LNV-Loket op tel.nr. 0800 - 22 333 22.

Voor vragen die specifiek de volksgezondheid in de regio Zuid-Holland Zuid aangaan kunt u bellen met de GGD Zuid-Holland Zuid, tel. 078-6321832.

Via de website van het ministerie van LNV vindt u informatie voor (hobby)dierhouders met een publieke functie.