Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
'Stok', 'stip', 'stap' werkt niet
26 januari 2010
Aanleren letterclusters leidt niet tot sneller lezen van nieuwe woorden
Kinderen leren niet beter lezen met rijtjes als 'stok', 'stip',
'stap'. Ook hebben beginnende lezers weinig aan rijtjes van woorden
met maar één letter verschil. In het leesonderwijs wordt volop gebruik
gemaakt van deze technieken. Maar de kinderen maken geen gebruik van
lettereenheden als 'st' en woorden die te veel op elkaar lijken zouden
juist voor verwarring kunnen zorgen, vooral bij dyslectische kinderen.
Dat blijkt uit onderzoek van Eva Marinus. Zij voerde haar onderzoek
uit met subsidie van NWO en promoveerde op 14 januari cum laude aan de
UvA.
Zo'n tien procent van alle schoolgaande kinderen heeft problemen met
leren lezen. Eva Marinus onderzocht hoe dat kan. Zij ontdekte dat het
zogeheten technisch lezen dat op veel scholen wordt onderwezen niet
altijd goed werkt. In het technisch leesonderwijs gaat het er vooral
om dat kinderen de overstap maken van het letter voor letter
ontcijferen (verklanken) naar het direct herkennen van woorden. Bij
kinderen met dyslexie komt deze automatisering niet goed op gang. Een
mogelijke verklaring is dat deze kinderen minder gebruik leren maken
van grotere lettereenheden zoals de `st' in `stok'.
Uit het onderzoek van Marinus blijkt nu dat kinderen die
lettereenheden helemaal niet gebruiken. Zelfs het expliciet aanleren
van lettereenheden als 'st' of 'gr' had geen effect op het sneller
leren lezen van woorden met zo'n zelfde eenheid. Zij kwam tot haar
conclusies door te bekijken of kinderen het moeilijker vinden om
woorden te lezen als de lettereenheden onderbroken worden. Maar s#top
bleek net zo moeilijk of makkelijk als st#op.
Alleen lettercombinaties als 'oe' in soep werden wel als eenheid
verwerkt. So#ep is dus een stuk lastiger te lezen dan s#oep.
Dyslectische kinderen hadden er wel moeite mee om die
lettercombinaties direct aan een klank te verbinden en lezen mogelijk
daardoor langzamer.
Last van listen
Een veelgebruikt listig trucje om kinderen sneller te leren lezen zijn
wisselrijen, lijstjes met woorden die veel op elkaar lijken, zoals
stok, stip en stap. Nu blijkt dat kinderen hier niet sneller door gaan
lezen. Ook kan er voor beginnende lezers en kinderen met leesproblemen
nog een extra addertje onder het gras zitten. In haar onderzoek toonde
Eva Marinus aan dat onbekende woorden die op veel woorden lijken, met
veel buurwoorden dus, sneller gelezen worden dan onbekende woorden met
weinig bekende buren. Maar bij het lezen van bekende woorden zitten
veel voorkomende buurwoorden beginnende lezers en kinderen met
dyslexie juist in de weg.
Bijvoorbeeld: het woord `lak' komt veel minder vaak voor dan `bak'.
Als kinderen met dyslexie een woord als `lak' moeten lezen hebben zij
last van het veel vaker voorkomende woord `bak'. Het is goed mogelijk
dat deze woordcombinaties veel voorkomen in de context van
wisselrijtjes. Volgens Marinus moet er daarom eens goed bekeken worden
of kinderen met dyslexie niet beter woorden kunnen oefenen in een
context van woorden die juist veel van elkaar verschillen. Eva Marinus
zal haar onderzoek voortzetten bij Macquarie Centre for Cognitive
Science in Sydney met een Rubicon subsidie.
Rubicon
Het onderzoek van Eva Marinus werd gefinancierd uit de Vrije
competitie van NWO-gebied MaGW. Eind 2009 ontving Marinus van NWO een
subsidie uit het programma Rubicon. Met Rubicon biedt NWO recent
gepromoveerde wetenschappers de mogelijkheid ervaring op te doen aan
een buitenlands topinstituut. Eva Marinus vertrekt voor twee jaar naar
Macquarie University in Australië.
Over NWO
NWO is dé nationale wetenschapsfinancier en heeft tot taak het
wetenschappelijke onderzoek in Nederland te laten excelleren via
nationale competitie. Jaarlijks geeft NWO ruim 700 miljoen euro uit
aan subsidies voor toponderzoek en toponderzoekers, vernieuwende
instrumenten en apparatuur, en aan instituten waar toponderzoek wordt
bedreven. NWO financiert het onderzoek van ruim 5300 getalenteerde
wetenschappers aan universiteiten en instellingen. Selectie door
middel van peer review is in handen van onafhankelijke deskundigen.
NWO bevordert de overdracht van kennis naar de maatschappij.
..............................
Meer informatie:
* Eva Marinus (UvA)
* e-mail: eva.marinus@gmail.com
* promotiedatum: 14 januari
* promotor: prof. dr. D.A.V. van der Leij
laatst gewijzigd op 26 januari 2010