Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Toespraak minister Ter Horst bij presentatie boek `van Abdicatie tot zetelroof'

Toespraak van de minister tijdens de uitreiking van het eerste exemplaar van het boek 'Staatsrechtelijk ABC voor rijksambtenaren' aan mr. H.D. Tjeenk Willink, vice-president van de Raad van State.

Van harte welkom. Graag heet ik twee mensen in het bijzonder welkom: de heer Tjeenk Willink, Vice-President van de Raad van State en de heer De Bok, auteur van het boek `Van Adicatie tot Zetelroof' dat we vandaag presenteren.

Vanwaar dit boekje, vanwaar dit initiatief?

Laat ik beginnen met een citaat van de heer Tjeenk Willink. Het komt uit het jaarverslag van de Raad van State uit 2007.

"In het streven naar doelmatigheid en doeltreffendheid in het openbaar bestuur is de aandacht voor en het debat over de constitutionele waarden van de Nederlandse staat en de staatkundige spelregels die daarbij horen, op de achtergrond geraakt. Niet doelmatigheid en doeltreffendheid maar rechtsgelijkheid en rechtszekerheid, democratische legitimiteit en publieke verantwoording zijn de onderscheidende criteria voor de kwaliteit van het openbaar bestuur in de democratische rechtsstaat." En hij voegt daaraan toe: "De kennis van en het begrip voor de constitutionele waarden zijn de laatste decennia bij volksvertegenwoordigers, bewindslieden, ambtenaren en journalisten alleen maar afgenomen. De staatkundige regels worden - soms doelbewust - genegeerd."

De toon is gezet. Een cri de coeur die we niet mogen negeren. Dat doen we ook niet. Ik ondersteun uw roep om aandacht voor dit onderwerp dan ook nadrukkelijk. Het staatsrecht en het gevoel voor de beginselen van onze democratische rechtsstaat is het fundament van onze samenleving.

De mensen moeten er blind op kunnen vertrouwen dat de kennis over staatsrecht en de beginselen van onze democratische rechtsstaat bij de rijksoverheid dik in orde is.

We streven naar een slimmere en kleinere rijksoverheid, maar dat betekent niet dat we de boeken over staatsrecht vervangen door boeken over projectmatig werken.

Het bewaken en onderhouden van de democratie doe je niet passief. Alsof je iets in een vitrinekast legt en je beperkt tot het oppoetsen van het glas. De regels van het staatsrecht en de beginselen van de democratie krijgen pas betekenis als je ze actief uitdraagt en toepast.

Dit boekje is een hulpmiddel om onze kennis op peil te houden.

`Van Abdicatie tot zetelroof' is een staatsrechtelijk lexicon. Handig, praktisch, overzichtelijk. Een must voor iedereen die werkt met staatsrecht of functioneert binnen een staatrechtelijke omgeving.

Ambtenaren, Kamerleden, parlementair journalisten, en ook ministers kunnen hier hun voordeel mee doen.

Weet u meteen wat een discretionaire bevoegdheid inhoudt, of kent u het legaliteitsbeginsel uit uw hoofd, dan is dit boekje waarschijnlijk niet voor u bestemd.

Maar wilt u weten uit welke stappen het wetgevingsproces bestaat, of komt u even niet uit de verschillen tussen besluit, beschikking en ministeriële beschikking - dan heeft u er nu een handig naslagwerk bij.

Iedereen kan in ´Van Abdicatie tot Zetelroof´ vinden hoe het ook alweer zit met de spelregels van het staatsrecht.

Iedereen, zeg ik, maar het boekje is vooral geschreven voor alle beleidsambtenaren.

Wat mij betreft is het vanzelfsprekend dat zij die spelregels op hun duimpje kennen. De regels hebben betrekking op het contact met hun minister en andere ministers en staatssecretarissen, op het contact met de volksvertegenwoordiging, en op contact met andere bestuurslagen. Dagelijks werk dus.

Ik wil met het boekje ook een signaal afgeven. Laten we onze kennis op peil houden! Staatsrecht is van elementair belang.

Het is niet vanzelfsprekend dat die kennis op peil blijft. Uit een interne enquête onder 400 rijksambtenaren bleek dat 75% procent moeite heeft om hun vakkennis bij te houden waarbij vooral tijdgebrek als storende factor wordt genoemd. Dat is zorgelijk en het verdient de aandacht van het management.

Het raadplegen van dit boekje kost in ieder geval weinig tijd.

Er lopen meer initiatieven om de kennis bij te spijkeren.


- Deze maand start een uitgebreide basisopleiding voor alle nieuwe beleidsambtenaren. Hierin is nadrukkelijk ruimte gemaakt voor het staatsrecht in het algemeen en de Grondwet in het bijzonder.


- Daarnaast is er een route uitgezet langs plekken en gebouwen in Den Haag die een directe link hebben met de Grondwet. Natuurlijk de Hofplaats met de Grondwetbank.

Maar ook de Gevangenpoort met een verwijzing naar de tijd vóór de scheiding der machten.

Of het huis Van Limburg Stirum dat als een regeringscentrum fungeerde in het begin van de onafhankelijke staat.

Zo'n wandeling maakt fysiek inzichtelijk hoe we de democratische rechtsstaat zijn geworden.

"Kennis van het verleden is een goed medicijn tegen overdrijving, overijling en overschatting". Dat zei Bas van der Vlies tijdens de week van de geschiedenis, eind vorig jaar.

Ik ben het niet altijd met hem eens, maar op dit punt wel.

Van de wandeling komt een boek en een internet-site. Ook krijgt het natuurlijk een directe relatie met het nieuwe Huis voor democratie en rechtsstaat.

Alles bij elkaar is deze nieuwe publicatie het startpunt van een aantal activiteiten. Een impuls om onze kennis op het gebied van staatsrecht en Grondwet op peil te houden. Ik beveel ze iedere ambtenaar van harte aan.

Het boekje wordt actief verspreid onder nieuwe ambtenaren. Maar verder kan iedereen het boekje via de site van Postbus 51 ook downloaden.

Meneer Tjeenk Willink, mag ik u dan nu vragen om het eerste exemplaar van ´Van Abdicatie tot Zetelroof´ in ontvangst te nemen?