Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
15 maart 2010
Slimheidsgenen op het spoor
G-eiwitten beïnvloeden cognitieve vaardigheden
Recalcitrante G-eiwitten zijn mogelijk de oorzaak van lagere intelligentie, schizofrenie en autisme. Deze eiwitten zitten aan de binnenkant van elke celwand en kunnen boodschappen van buiten de cel doorgeven aan de binnenkant. Vrijwel iedere keer als je hersenen een boodschap door willen sturen, zit dit schakelaartje in de weg. Vidiwinnaar Danielle Posthuma ontdekte hoe groot de rol van de G-schakelaartjes is.
Tot nu toe wist niemand echt uit te vogelen welke genen nou verantwoordelijk zijn voor intelligentie. Danielle Posthuma paste een nieuwe methode toe om te achterhalen waar het fout gaat. Iedere keer als je hersenen een boodschap door willen geven aan een cel moeten je genen een hele rits eiwitten aan het werk zetten om de cel te kunnen bereiken. Op veel verschillende ritsen eiwitten, als het ware kleine wegen waarlangs een boodschap wordt doorgeven, spelen groepen eiwitten dezelfde rol. Op weg één zitten bijvoorbeeld de eiwitten a, c, g, en k en op weg twee zitten e, f, g en l. G heeft dan op allebei de paden een functie. Door niet te kijken naar alle eiwitten op een weg, maar naar eiwitten die eenzelfde functie hebben op verschillende wegen, ontdekte Posthuma het belang van de G-eiwitten.
G-eiwitten hebben grote vinger in de pap
De biologisch psychologe onderzocht 627 proefpersonen met ADHD. De proefpersonen vulden allemaal een IQ-test in. Posthuma en haar collega's brachten voor al deze proefpersonen hun genotype - de verzameling erfelijke bepaalde eigenschappen - in kaart. Slimheid is niet afhankelijk van één schakeling in de hersenen en dus één rijtje eiwitten, maar van een heleboel rijtjes. Posthuma stelde vast dat meer dan drie procent van de variatie in intelligentie afhankelijk is van die G-eiwitten. Doordat G-eiwitten deel uitmaken van veel rijtjes, heeft het grote gevolgen als ze kapot zijn.
Posthuma onderzocht ook meer dan duizend proefpersonen zonder ADHD. Ook bij hen waren de G-eiwitten cruciaal. De resultaten van het onderzoek werden onlangs gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift The American Journal of Human Genetics. De methode die Posthuma toepaste - het onderzoeken van groepen genen met dezelfde functie - biedt veel mogelijkheden voor toekomstig genetisch onderzoek.
Synapsen
De G-eiwitten zijn waarschijnlijk zo belangrijk voor intelligentie doordat ze deel uitmaken van de synapsen. Een synaps is een ruimte in de verbinding tussen zenuwcellen waar het doorgeven van de boodschap gebeurt. Hoe beter de boodschap wordt doorgegeven, hoe beter je hersenen werken en hoe slimmer je bent. Eerder onderzoek liet al zien dat zo'n veertig tot tachtig procent van je intelligentie erfelijk bepaald is.
Vidiwinnaar
Danielle Posthuma ontving in 2005 een Vidi uit de Vernieuwingsimpuls van NWO. De Vernieuwingsimpuls richt zich op onderzoekers die uitdagend en grensverleggend onderzoek doen. In aanvulling op haar Vidi kreeg Danielle Posthuma ook een zogeheten Aspasia van NWO. Deze premie gaat naar universiteiten die vrouwelijke Vidi- en Vici-laureaten binnen een jaar bevorderen tot universitair hoofddocent of hoogleraar.
Over NWO
NWO is dé nationale wetenschapsfinancier en heeft tot taak het wetenschappelijke onderzoek in Nederland te laten excelleren via nationale competitie. Jaarlijks geeft NWO ruim 700 miljoen euro uit aan subsidies voor toponderzoek en toponderzoekers, vernieuwende instrumenten en apparatuur, en aan instituten waar toponderzoek wordt bedreven. NWO financiert het onderzoek van ruim 5300 getalenteerde wetenschappers aan universiteiten en instellingen. Selectie door middel van peer review is in handen van onafhankelijke deskundigen. NWO bevordert de overdracht van kennis naar de maatschappij.
---