Belangrijke factor in uitzaaiing van borstkanker geïdentificeerd
Leidse onderzoekers ontdekten dat het eiwit annexine A1 een
belangrijke rol speelt in uitzaaiing van borstkanker. Het reguleert de
plasticiteit van cellen waardoor tumorcellen beweeglijk worden en
kunnen uitzaaien. Dinsdag 23 maart publiceren ze hun resultaten in
PNAS Online Early Edition.
Het onderzoek werd hoofdzakelijk verricht door Marjo de Graauw en
Martine van Miltenburg uit de onderzoeksgroep van Bob van de Water van
het Leiden/Amsterdam Center for Drug Research (LACDR).
Rustig
Een tumor ontstaat door ongecontroleerde groei van cellen. Die cellen
zijn normaal gesproken stevig met elkaar verbonden door eiwitten die
de interactie tussen cellen regelen. In dit stadium zijn tumorcellen
ârustigâ, hebben weinig annexine A1 en zijn niet in staat om
uitzaaiingen te vormen. Maar in tumorweefsel met veel annexine A1
verliezen de cellen het contact met elkaar en ontstaat er een
agressiever (invasief) type. In tegenstelling tot de rustige
tumorcellen zijn deze agressieve cellen in staat om te ontsnappen. Ze
kunnen zich verplaatsen door het lichaam via een bloed- of lymfvat om
zich ergens anders in het lichaam te nestelen, de zogenoemde
metastasevorming ofwel uitzaaiing.
Ontstaan van tumoren en uitzaaiingen: normaal weefsel (1), primaire
(epitheliale) tumor met een lage annexine A1 expressie (2) basale
tumor met invasief gedrag (de pijl geeft de verhoogde annexine A1
expressie aan) (3) uitzaaiing elders in het lichaam (4).
Ontstaan van tumoren en uitzaaiingen: normaal weefsel (1), primaire
(epitheliale) tumor met een lage annexine A1 expressie (2) basale
tumor met invasief gedrag (de pijl geeft de verhoogde annexine A1
expressie aan) (3) uitzaaiing elders in het lichaam (4).
Subprocessen
In de onderzoeksgroep van Van de Water wordt het proces van
verandering van de kankercellen en de uitzaaiing die er het gevolg van
is, onderzocht. âDat hele proces kan je opdelen in subprocessenâ,
vertelt hij. âHet ontstaan van het âagressieveâ gedrag van de
tumorcellen. De vorming van nieuwe bloedvaten, die noodzakelijk zijn
voor de tumor om zich te kunnen handhaven. De vaardigheid van de
cellen om in de bloedbaan te komen en zich in de bloedcirculatie te
handhaven. Ten slotte moeten ze ander weefsel herkennen, waarin de
voor hen specifieke gunstige factoren aanwezig zijn.â Binnen dit
onderzoek wordt systematisch gezocht naar factoren die betrokken zijn
bij de vorming van uitzaaiingen en die eventueel later gebruikt kunnen
worden als target voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen.
Sleutelproces
Een van de sleutelprocessen bij de uitzaaiing is de verandering van
het rustige type kankercellen naar het beweeglijke. âWij hebben
ontdekt dat verhoogd annexine A1 bijdraagt aan een meer beweeglijk en
daarmee agressief gedrag van tumorcellenâ, vertelt Van Miltenburg.
âHoe hoger de expressie van annexine A1, hoe meer uitzaaiingen, simpel
gezegd.â Vervolgens bekeken de onderzoekers wat er gebeurt als
annexine A1 in een agressieve cel wordt uitgeschakeld. âFrappant is
dat die cel weer verandert van agressief naar rustig. De tumorgroei
wordt niet door de verlaging van annexine A1 beïnvloed, maar er
ontstaan wel beduidend minder uitzaaiingen.â De onderzoekers hebben
ook onderzocht hoe annexine A1 dit gedrag bepaalt. Dit gebeurt door
het reguleren van de informatieoverdracht in de tumorcellen die
verloopt via de zogenoemde TGFbèta-receptor. Deze receptor bleek al
eerder betrokken te zijn bij de uitzaaiing van tumorcellen. Annexine
A1 lijkt de schakelaar te zijn om de signalen van de TGFbèta-receptor
goed door te geven.
Marker
Ondanks de veelbelovende resultaten is het geen optie om remming van
annexine A1 als kankertherapie te gebruiken. Annexine A1 vervult
immers ook in gezonde lichaamscellen een belangrijke functie en het
komt in relatief grote hoeveelheden voor. Het bestrijden van annexine
A1 met behulp van medicatie, zou daarom te veel bijwerkingen hebben.
Maar de onderzoekers denken wel dat het een âmarkerâ voor de invasieve
basale â dus niet uitgezaaide â borstkanker kan worden. âBij de
vorming en uitzaaiing van borstkanker zijn vele genen en eiwitten
betrokken. Maar weinig van de markers die tot nu toe geïdentificeerd
zijn, komen zo specifiek tot expressie in basale borstkanker als
annexine A1â, zegt Van Miltenburg. Door annexine A1 als marker te
gebruiken, kan een specifieke diagnose gesteld worden en de therapie
hierop worden aangepast. Dit zal nog verder onderzoek behoeven, waar
de onderzoekers in de groep hard aan werken.
Onderzoeksprofileringsgebieden
Bioscience: the science base of health
Translational drug discovery and development
Onderwijs
Bio-Farmaceutische Wetenschappen
Biomedische wetenschappen
(23 maart 2010/SH)
Nieuwsredactie
Laatst Gewijzigd: 23-03-2010
Universiteit Leiden