Nederlands fotomuseum
Tokyo Symphony Ed van der Elsken's Unvollendete'
25-02-2010
Met trots kondigen het Nederlands Fotomuseum en Paradox de première
aan van Tokyo Symphony, een belangrijk werk dat Ed van der Elsken
tijdens zijn leven niet heeft kunnen verwezenlijken. Voor deze
audiovisuele installatie is geput uit 6,5 uur geluidsopnamen, 1600
nooit eerder gepubliceerde kleurendia's en uit korte geluids-
tekstnotities. Tokyo Symphony is een persoonlijke impressie in beeld
en geluid van het overweldigende Tokio door Neerlands beroemdste
fotograaf.
3 april t/m 20 juni 2010, in het Nederlands Fotomuseum
opening zaterdag 10 april 2010
Ed van der Elsken (1925 - 1990) bezocht Japan in een periode van 30
jaar diverse malen. Hij voelde zich er thuis en was gefascineerd door
de Japanse cultuur, een mengeling van traditionele waarden en
gewoonten, en invloeden van de westerse kapitalistische levenswijze.
Hij fotografeerde vanuit zijn persoonlijke intuïtie, veelal op straat,
op zoek naar mensen die hem intrigeerden. Als hommage aan de stad die
hij liefhad en de cultuur die hem in de armen had gesloten werkte Van
der Elsken gedurende de laatste periode van zijn leven aan een
audiovisuele presentatie. Deze moest zijn ervaringen met het spektakel
van de megapolis Tokio overbrengen op de toeschouwer. Door zijn vroege
overlijden heeft hij deze presentatie echter nooit kunnen realiseren.
Slechts stapels dia's en wat handgeschreven notities leken te getuigen
van zijn droom. Te weinig om iets - hoe speculatief ook- mee te kunnen
beginnen.
Totdat researcher Frank Ortmanns in 2006 in Van der Elsken's
persoonlijke archief de geluidsopnamen voor het project terugvond. Het
werd de aanleiding voor het alsnog realiseren van dit bijzondere werk
in samenwerking met Paradox en het Nederlands Fotomuseum, beheerder
van het archief van Van der Elsken. Voor de realisering van de
installatie - gebaseerd op hedendaagse inzichten over Ed van der
Elskens werk - werd gekozen voor gebruikmaking van eigentijdse
(digitale) projectietechnieken.
Geluidskunstenaar Mark Glynne `componeerde' een `soundscape' uit
origineel en nieuw materiaal, Jeroen de Vries ontwierp een ruimtelijke
vorm voor de driescherms-installatie die tevens teksten en notities
toont. Curator Frank Ortmanns tekende voor de montage.
Wat maakt dit project extra bijzonder?
- Tokyo Symphony bestaat uit nooit eerder vertoond of gepubliceerd
materiaal (een keuze uit 1600 kleurendia's en 6,5 uur geluidsopnames).
- Het is een onafgemaakt audiovisueel arrangement van Ed van der
Elsken dat nu alsnog te zien is.
- Van der Elsken is een van de eerste, of misschien wel de eerste,
fotograaf die zich serieus bezig hield met geluid. In zijn notities
lezen we opmerkingen als: "moet eventueel te genieten zijn zonder
dia's", "echt geluid muziek".
- De installatie biedt de mogelijkheid aandacht te besteden aan de
bijzondere relatie die Van der Elsken met Japan had, zoals zijn
`sterrenstatus' onder Japanse fotografen en de daaruit voortvloeiende
invloed op de fotografie in Japan, die tot de dag van vandaag
onderbelicht is gebleven in zowel publicaties over Van der Elsken als
over Japanse fotografie.
- Het maakproces, waarbij een balans is gevonden tussen het trouw
blijven aan stijl en werkwijze van de fotograaf, en het voltooien van
een werk naar hedendaagse maatstaven.
Contact leggen
Van der Elsken zag een foto niet als een op zich zelf staand beeld
maar als iets dat alleen betekenis heeft in relatie tot andere
beelden. Hij publiceerde een groot aantal fotoboeken, maakte films en
experimenteerde met diaprojecties. Typerend voor zijn werk is een
directe en spontane, soms zelfs rauwe stijl en het feit dat hij zelf
als persoon altijd nadrukkelijk in zijn werk aanwezig is.
Het leven van Ed van der Elsken draaide om de camera. Hij verschool
zich er nooit achter, maar gebruikte de camera juist om contact te
leggen met de mensen die hij het liefst fotografeerde: excentrieke
mensen uit de grote steden. In de jaren vijftig brak hij met bestaande
beeldconventies en ontwikkelde hij zich tot een van de meest
spraakmakende Nederlandse beeldmakers uit de tweede helft van de
vorige eeuw
Samenwerkende partijen
Tokyo Symphony is een productie van Paradox in samenwerking met het
Nederlands Fotomuseum. Research en samenstelling: Frank Ortmanns.
Geluid: Mark Glynn. Tentoonstellingsontwerp: Jeroen de Vries.
Paradox is producent van multiplatform documentaire projecten. De
constructie van Tokyo Symphony past in een reeks reconstructies van
vergeten of om technische redenen niet meer vertoonbare audiovisuele
producties. Eerder werd gewerkt aan Ed van der Elsken's Amsterdam en
De Oorlogen / The Wars van Oscar van Alphen. Deze laatste is eerder te
zien geweest in het Fotomuseum. Paradox wordt ondersteund door de
Mondriaan Stichting.
Frank Ortmanns (1977) studeerde sociologie aan de RWTH Aachen en
vervolgens aan de Universiteit Leiden waar hij in 2007 afstudeerde aan
de Master in Photographic Studies op de relatie van Ed van der Elsken
met Japan.
Met dank aan
Tokyo Symphony is mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard
Cultuurfonds, SNS Reaal Fonds, Fonds Sem Presser Archief en het Fonds
BKVB.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .