Partij van de Arbeid
Den Haag, 7 april 2010
Bijdrage lid Eijsink (PvdA) aan plenair debat Afronding arbitrage Business Case JSF (over afdracht bedrijfsleven bij deelname aan ontwikkeling en productie JSF)
Gesproken woord geldt!
Vz,
De Nederlandse deelname met 800 miljoen dollar aan het project voor de ontwikkeling van de JSF zou het Nederlandse bedrijfsleven in eerste instantie, toen het voorstel ter goedkeuring aan de Kamer werd voorgelegd, reeds 800 mln aan ontwikkelingsopdrachten hebben moeten opleveren en een veelvoud daarvan in de productiefase van de JSF, althans volgens toenmalige minister Joritsma van Economische Zaken.
Binnen een jaar na de instemming van de Kamer met deze deelname aan de ontwikkeling van de JSF, overigens ZONDER de steun van de PvdA-fractie daaraan, bleek die eerste toezegging al niet hard gemaakt te kunnen worden. Lockheed Martin was verkeerd begrepen. Uiteindelijk heeft het Nederlandse bedrijfsleven nog niet de helft van die geïnvesteerde 800 miljoen aan daadwerkelijke ontwikkelingsopdrachten ontvangen.
Maar gelukkig was daar nog de keiharde garantie van toenmalige minister Zalm van Financiën dat de totale overheidsinvestering van 800 miljoen de belastingbetalers in ieder geval 'geen cent' zou gaan kosten. Heldere afspraken daarover zouden (in 2002) vastgelegd zijn in een Medefinancieringsovereenkomst (MFO) met het Nederlandse luchtvaartcluster. Via afdrachten op de te ontvangen JSF-orders zou de overheid het geheel geïnvesteerde bedrag in de loop der jaren weer terug verdienen. Een mogelijke omzet van 8 miljard werd toen nog in het vooruitzicht gesteld. Volgens planning zou in 2008 op grond van een herijking van de business case het afdrachtpercentage definitief worden vastgesteld.
Uiteindelijk levert deze herijking in 2008 een afdrachtpercentage op van ruim 10%, ondanks de nog steeds zeer rooskleurige prognoses over de totale productiecijfers van de JSF en de participatie van het Nederlandse bedrijfsleven daarin.
Een deel van de betrokken bedrijven legt zich hierbij niet neer en vraagt om een arbitrage. Deze arbitrage leidt tot een substantieel lager afdrachtpercentage van 4,49 % dankzij extra verdieneffecten o.a. door het reeds vooruitlopen op een aanschafbesluit voor de JSF.
Ondanks het bindende karakter, dat deze arbitrage volgens de Mede Financieringsovereenkomst heeft, leggen de betrokken bedrijven zich hier opnieuw niet bij neer en wordt er opnieuw verder onderhandeld met de regering.
Het eindresultaat, een gemiddeld afdrachtpercentage van 3% over enkele tientallen jaren, wordt nu door een demissionair kabinet aan de Kamer voorgelegd, terwijl het JSF-dossier nota bene controversieel verklaard is!
Vz,
Hoe moeten we dit resultaat beoordelen?
De berichtgeving uit de VS, met uitzondering van Lockheed Martin, over de kwaliteiten van de JSF, aanschaf- en exploitatiekosten en de haalbaarheid van steeds opnieuw bijgestelde tijdschema's worden met het jaar somberder van toon.
De nog steeds door Defensie en betrokken industrie gehanteerde productiecijfers zijn nog slechts te kwalificeren als wish-full-thinking.
Desondanks zijn de verdieneffecten in het nu voorliggende resultaat verder opgeschroefd zonder enige harde garantie op Nederlandse werkgelegenheid en/of innovatie van enige substantiële omvang. Een extra subsidie via de EZ- en Defensiebegroting van in totaal 52 miljoen moet de pil voor Stork cum suis verder vergulden. Terwijl het aantal betrokken Ned. bedrijven, rondom Stork is gehalveerd. Daarnaast zijn er nog de ondernemingen die niet meegegaan zijn met de arbitrage en de zogenaamde free ryders.
De belangrijkste afdrachten worden doorgeschoven naar een verre toekomst tot 2052, terwijl nieuw 'boekhoudkundige meetmomenten' en tegenvallers het opnieuw openbreken van deze afspraken zeer waarschijnlijk maken.
Een felicitatie aan de betrokken bedrijven voor dit onderhandelingsresultaat is dan ook op zijn plaats. Nog nooit is aan commerciële bedrijven zoveel (indirecte) overheidssubsidie in de schoot geworpen zonder enige harde garantie op reële tegenprestaties. Kan de regering bevestigen dat het hierbij omgerekend in feite gaat om een 40 jaar lange subsidie van ¤ 75.000 perr arbeidsplaats/per jaar? Is dat effectief investeren in innovatie?
Is deze MFO dan geheel gebakken lucht gebleken? Graag zouden wij vernemen wat volgens deze demissionaire regering überhaupt nog de voordelen zijn van deze MFO?
Overeind blijft in ieder geval de door ons zeer ongewenste binding van een industrieproject aan een defensieproject! In deze tijd van bezuinigingen en heroverwegingen is 'Kopen van de plank' voor ons alleen maar van nog meer eigen belang.
Verder gaan met nieuwe overheidsinvesteringen in het JSF-project dreigt uit te lopen op een blanco check. (De vergelijking met het RSV-debacle dringt zich daarbij op.)
Vz,
Wat de PvdA-fractie betreft moet een nieuwe regering straks de keuze kunnen maken voor langer doorvliegen met de F16 en als de vervanging van de F16 gelet op de levensduur echt aan de orde is, kunnen kiezen uit de dan beschikbare opties op grond van reële informatie over kwaliteit en prijs, incl. het daarbij betrekken van de evt. aanschaf van onbemande vliegtuigen. Daaraan vooraf zal eerst een nieuwe keuze gemaakt moeten worden voor het ambitieniveau van Defensie.
Hierbij kunnen het 20e Heroverwegingsrapport 'Internationale Veiligheid' en de Defensie Verkenningenstudie ons behulpzaam zijn.
De eerste aanzet daartoe van onze kant zal de presentatie later vandaag zijn van ons ontwerp verkiezingsprogramma.
Partij van de Arbeid
Partij van de Arbeid