Partij van de Arbeid


Toespraak Job Cohen bij presentatie programma

op 7 april 2010

Job Cohen hield een korte toespraak bij de presentatie van het concept-verkiezings programma. 'Ik hoef niemand uit te leggen dat we in een moeilijke periode zitten en dat er veel zal worden gevraagd van ons allemaal. De economische crisis, de vergrijzing, de noodzaak om ons leven in een duurzaam vaarwater te brengen, het zijn even zo vele dwingende redenen om ons te herbezinnen. En die herbezinning gaat over veel meer dan het heroverwegen van de wijze waarop het rijk zijn financiën organiseert.'

Cohen vervolgde:

'Hoe mobiliseren we de kracht van Nederland? Dat is de politieke vraag waar wij de komende jaren voor staan. Het programma van de Partij van de Arbeid heeft daar een visie op, een visie op de samenleving, een samenleving waarin wij eerlijk delen, waarin iedereen meetelt, waarin arbeidsparticipatie bevorderd wordt, een samenleving die het moet hebben van goed opgeleide burgers, een samenleving waarin mensen zich veilig voelen en erbij horen. En een samenleving die in financieel opzicht structureel gezond is. Dat laatste betekent dus inderdaad, dat wij grote structurele aanpassingen in financiële zin niet uit de weg gaan. Daarnaast wordt in dit programma voorgesteld om te komen tot een tweetal nationale akkoorden, één op het gebied van het sociaal beleid, en één op het gebied van democratie.

Door het sluiten van akkoorden op juist deze terreinen krijgen burgers het vertrouwen dat wij in ons land samen werken om de problemen op te lossen. In beide gevallen vragen wij alle betrokken partijen om over hun eigen schaduw heen te springen, vanuit de gedachte: beter een paar stappen voorwaarts zonder dat je op ieder punt je zin krijgt, dan opnieuw een pas op de plaats en je daar wentelen in het eigen gelijk.

Een nieuw sociaal akkoord. De noodzaak is er: de economische uitdagingen voor werkgevers, werknemers en de overheid zijn groot. Er is sprake van oplopende werkloosheid, ondernemers krijgen moeizaam krediet, de pensioenkosten drukken steeds zwaarder en financiële ruimte voor nieuw beleid is ver te zoeken. De PvdA kiest voor een verantwoorde loonontwikkeling, voor investeringen van werkgevers in oudere werknemers en loonkostensubsidies. Maar wij timmeren de boel niet vast. Zoals ik al zei, de noodzaak is er. Nu komt het aan op politieke wil. Ons programma bevat een open uitnodiging aan werkgevers en werknemers om met ons en alle partijen om tafel te gaan om het vraagstuk van de arbeidsmarkt samen aan te pakken.

Iedereen telt mee, iedereen moet, zeker in de komende jaren, zijn of haar bijdrage leveren, groot of klein, zodat het prettig blijft om in ons land te leven. Dat vraagt om perspectief. En om de zekerheid dat, in goede en in slechte tijden, de lusten en de lasten eerlijk worden gedeeld. Het vraagt om morele helderheid, om het slaan van bruggen, om iedereen het gevoel te geven dat hij erbij hoort en meedoet. Dit zijn onze uitgangspunten.
Nederland is altijd een land van minderheden geweest. Wij zijn er altijd in geslaagd om op een fatsoenlijke manier met elkaar samen te leven. Onze rechtstaat is daarvan het resultaat. Dat is een prachtig bezit, dat wij voortdurend moeten onderhouden en waarin veiligheid een essentiële rol speelt, want mensen voelen zich niet thuis als zij zich niet veilig voelen. Een rechtstaat met betrokken burgers. Burgers die zich betrokken voelen bij ons land, maar ook bij hun omgeving en bij elkaar, burgers die op een fatsoenlijke manier met elkaar omgaan, en elkaar in hun waarde laten over verschillen in cultuur en leefstijl heen.

Burgerschap groeit naarmate er meer vertrouwen is in onze democratie. Ik vind het van belang dat dat vertrouwen groter wordt, en dat kan, wanneer burgers meer te zeggen krijgen dan één keer in de vier jaar stemmen. Het vraagt erom dat burgers de politiek vertrouwen en dat politici burgers vertrouwen. Het vraagt om helderheid en transparantie, om het overbruggen van verschillen. Het vraagt om een zo beperkt mogelijke bureaucratie, om een herinrichting van het huis van Thorbecke, om een zelfbewuste overheid, een effectief parlement en de introductie van directe vormen van democratie. Dit programma bevat daarvoor vorstellen, voorstellen die wat ons betreft niet heilig zijn, omdat wij doorbraken van groter belang vinden dan ons eigen gelijk. Daarom stellen wij ook hier een Nationaal Akkoord voor, om onze democratie te verbeteren.

Wij willen eerlijk delen, wij willen dat iedereen meetelt. Dat vraagt om onderlinge solidariteit. Maar solidariteit is niet gratis; de bereidheid van mensen om voor solidariteit te betalen, is niet onuitputtelijk. Wederkerigheid is daarvoor noodzaak. Het betekent dat we mensen helpen als het tegenzit. Maar er staat tegenover dat wij mensen aanspreken om zelf het uiterste te doen om de verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven. En dat betekent ook dat wij misbruik en fraude op dit gebied op geen enkele manier aanvaarden en dus met alle kracht bestrijden.

Met dit programma tekent de Partij van de Arbeid de contouren van de toekomst van Nederland. Een toekomst, waarin er voor iedereen een plaats moet zijn. Wij kiezen voor álle Nederlanders. Voor jongeren die moeite hebben om een baan te vinden. Voor ouderen die na een leven lang hard werken recht hebben op een fatsoenlijke oude dag. Voor ondernemers die Nederland welvarend maken. Voor middengroepen, de ruggengraat van onze samenleving. Voor nieuwe Nederlanders en oude Nederlanders die ondanks verschillen in religie, cultuur en traditie kiezen voor een gezamenlijke toekomst. Iedereen telt mee. Omdat we iedereen nodig hebben. Omdat het onze economie sterker, onze vrijheid groter en samenleving prettiger maakt.

Dat is het perspectief, dat wij schetsen in het licht van een economische crisis, van vergrijzing en van de noodzaak om onze samenleving duurzamer te maken, en dus de noodzaak om onze samenleving aan te passen en te hervormen. Dat vraagt heel veel van mensen, mensen die op al die ontwikkelingen niet zitten te wachten, mensen die zich afvragen wat al die veranderingen voor hen te betekenen hebben. Wie gaat de rekeningen van de economische crisis betalen? Wie moet er langer werken? Kan ik mijn huis en mijn auto nog wel betalen? Houd ik grip op mijn eigen leven en mijn omgeving?

Het zijn deze vragen waarop wij in ons programma een antwoord formuleren, vanuit de geschetste uitgangspunten. En onze antwoorden zijn dat onderwijs en arbeidsdeelname daarvoor vitaal zijn; daarin investeren wij dan ook. En daar houden wij dan ook uitdrukkelijk rekening mee als het gaat om het invoeren van de hervormingen die wij voorstaan omdat wij ze noodzakelijk vinden. Daarom nemen wij de tijd voor drie hervormingen. De AOW gaat in twee stappen naar 67 jaar, de eerste naar 66 jaar in 2020, de tweede in 2025 naar 67 jaar, en wij nemen maatregelen voor mensen met een laag inkomen en voor die diegenen die "versleten" zijn. En de tussenliggende periode benutten we om de arbeidsmarktpositie van ouderen te verstevigen.

Wij willen een nieuw stelsel van hypotheekrente aftrek invoeren waar wij dertig jaar de tijd voor nemen en dat er uiteindelijk toe moet leiden dat alle huizenbezitters met een hypothecaire schuld een rente-aftrek van 30 % krijgen over een schuld van maximaal de gemiddelde huizenprijs. En ja, wij willen een nieuwe schijf in de inkomstenbelasting invoeren van 60% over het belastbaar inkomen boven de 150.000 euro; wij noemen dat een solidariteitsbijdrage, en vinden dat in het licht van de economische crisis een vraag die wij aan dit selecte deel van de Nederlandse samenleving mogen stellen, en wij denken ook dat deze groep dat zal begrijpen.

Tenslotte de studiefinanciering. Evenals D66 stellen wij voor om de basisbeurs in het hoger onderwijs op termijn om te zetten in een sociaal leenstelsel, waarmee de studiefinanciering naar draagkracht wordt gefinancierd door diegenen die hoger onderwijs genieten en daar later de vruchten van plukken. De aanvullende beurs voor studenten uit gezinnen met lagere inkomens blijft bestaan. De opbrengsten komen ten goede aan de kwaliteit van het onderwijs.

Ik zeg tenslotte iets over de vraag hoe wij om denken te gaan met de 29 miljard. Wij willen dit vraagstuk in twee kabinetsperiodes oplossen. Ik voeg daaraan toe dat het economisch gezien beter is om structurele hervormingen met opbrengsten op de lange termijn te realiseren dan willekeurig te snijden in de uitgaven alleen maar om zoveel mogelijk opbrengsten op korte termijn te realiseren. Dat laatste doen wij dus niet. Gedurende de komende kabinetsperiode nemen wij voor zo'n 20 miljard beslissingen. Dat valt uiteen in een tweetal typen maatregelen. Wij brengen het tekort in 2015 terug met ongeveer 10 miljard. Daarnaast nemen wij in de komende kabinetsperiode al beslissingen die het houdbaarheidstekort met nog eens 1.5 % BBP verkleinen; daarvoor is `ingroeitijd' nodig, die wij vinden door de maatregelen die wij voorstellen o.a. met betrekking tot AOW en hypotheekrente-aftrek. Bij elkaar hebben we dan voor zo'n 20 miljard beslissingen genomen. In de volgende kabinetsperiode resteert dan, voor zover nu te overzien valt, nog een taakstelling van ongeveer 9 miljard.

Het programma bevat op dit moment geen gedetailleerd overzicht over de vraag hoe wij deze problematiek benaderen. Net als andere partijen zijn wij de Heroverwegingsvoorstellen heel precies aan het bestuderen.

Dat zijn een aantal hoofdlijnen uit ons programma. En ik ben de voorzitter van onze commissie, Hans Kamps, buitengewoon erkentelijk voor zijn werk, dat hij zoveel sneller dan verwacht en onder hoge druk heeft moeten afleveren.

Ik rond af. De kracht van Nederland organiseren wij door samenwerking, door ervoor te zorgen dat iedereen meetelt over alle onderlinge verschillen, gevoelens van vervreemding, ongemakken en misverstanden heen. Dat beschouw ik als de grootste opdracht voor de komende jaren.'