Nieuwe varanensoort ontdekt in Filippijnen
De eerste fotoâs van de bitatawavaraan werden gemaakt door Merlijn van
Weerd van het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML). Van Weerd
was ook betrokken bij de soortbeschrijving in het gezaghebbende
tijdschrift Biology Letters. De vondst markeert een belangrijke
biogeografische grens op het eiland Luzon.
Dubbele penis
De nieuwe varanensoort is bijna uniek. Niet omdat hij een dubbele
penis heeft â een feit dat in de internationale pers breed wordt
uitgemeten â, want dat hebben alle varanen. Maar de bitatawavaraan eet
vruchten, er zijn slechts twee andere nauw verwante soorten die
vruchten eten. Die komen ook in de Filippijnen voor.
Twee meter lang
De nieuwe varaan heeft de wetenschappelijke naam Varanus bitatawa
gekregen. Hij is een van de grootste varanensoorten ter wereld.
Volwassen dieren kunnen twee meter lang worden en meer dan tien kilo
wegen. Zowel jonge als volwassen bitatawavaranen hebben felgele
strepen en stippen over het gehele lichaam. Het is bijzonder dat zoân
grote en opvallende soort tot nu toe niet door wetenschappers was
ontdekt en beschreven.
De twee nauw verwante soorten Varanus bitatawa (boven) en
Varanusolivaceus. Fotoâs van het lichaam, de kop en de dubbele penis.
De twee nauw verwante soorten Varanus bitatawa (boven) en
Varanusolivaceus. Fotoâs van het lichaam, de kop en de dubbele penis.
Veldstation
De bitatawavaraan leeft in het tropisch bos van het Sierra
Madregebergte in noordoost Luzon. De Universiteit Leiden onderhield
daar tot voor kort een veldstation voor milieukundig onderzoek samen
met de Isabela State University. Onderzoek naar de biodiversiteit van
dit gebied door Van Weerd en Filippijnse collegaâs heeft geleid tot de
ontdekking van de varaan. De eerste fotoâs van de nieuwe soort werden
door Van Weerd gemaakt toen hij een jager tegenkwam met een dood
exemplaar. Later is er uitgebreid onderzoek gedaan naar het voorkomen
van de soort door jagers te interviewen en uiteindelijk werd een
levend exemplaar gevangen. Wetenschappers van de Universiteit van
Kansas hebben later nog een exemplaar bemachtigd en genetisch
onderzoek verricht wat uiteindelijk tot de soortbeschrijving heeft
geleid.
Fruit
De bitatawavaraan komt hoogstwaarschijnlijk alleen voor in de
noordelijke Sierra Madre op het eiland Luzon. Een verwante soort,
Varanus olivaceus, leeft in de zuidelijke Sierra Madre. Op het eiland
Panay in de Filippijnen komt een derde verwante soort voor, Varanus
mabitang. De drie soorten zijn uniek in de wereld omdat ze fruit eten.
Alle andere varanen eten vlees, vis of kadavers. De bitatawavaraan
heeft zich gespecialiseerd in het eten van de vruchten van de
pandanpalm. De klauwen van de soort zijn zeer groot en geschikt om in
bomen te klimmen.
Kaartje van het verspreidingsgebied van Varanus bitatawa en
Varanusolivaceus, en de plaats van beide soorten in de stamboom van de
varanen.
Kaartje van het verspreidingsgebied van Varanus bitatawa en
Varanusolivaceus, en de plaats van beide soorten in de stamboom van de
varanen.
Bedreigd
De naam bitatawavaraan komt van de Agta, een inheemse bevolkingsgroep
die op het dier jaagt. Agtajagers hebben onderzoekers naar de nieuwe
soort geleid, en de specimina geleverd die nodig waren voor het
genetisch onderzoek en de soortbeschrijving. Zowel de bitatawavaraan
als de levenswijze van de Agta zijn bedreigd door ontbossing in de
Filippijnen.
Uniek gebied
De noordelijke Sierra Madre is een uniek gebied met zeer veel soorten
die nergens anders ter wereld voorkomen. Dat een grote en opvallende
soort als de bitatawavaraan pas nu ontdekt en beschreven wordt is
tekenend voor de geringe aandacht die dit gebied van biologen en
natuurbeschermers tot nu toe ontvangen heeft. De Universiteit Leiden
heeft al eerder belangrijke ontdekkingen gedaan op het gebied van
biodiversiteit in de Sierra Madre: zo is van een uitgestorven gewaande
vogelsoort, de Isabela wielewaal (Oriolus isabellae) onlangs een
paartje gevonden in de Sierra Madre. Verder is er een populatie van de
zeldzaamste krokodil ter wereld, de Filippijnse zoetwaterkrokodil
(Crocodylus mindorensis) ontdekt. Studenten en wetenschappers uit
Leiden doen onderzoek naar de ecologie en de bescherming van deze, en
andere soorten, in dit unieke gebied.
Eerdere nieuwe soorten in de nieuwsbrief
De Filippijnse krokodil krijgt een nieuwe kans (11 augustus 2009)
Nieuwe soort navelzwijn ontdekt in Amazonegebied (6 november 2007)
Links
Het artikel in Biology Letters
Instititute of Environmental Sciences (CML)
Onderwijs
Milieuwetenschappen
Courses in Evolution, Biodiversity and Conservation
(9 april 2010/SH)