Kunst bevordert gesprek over gebiedsverandering
8 apr 2010
Nummer: N
Locatietheater creëert ruimte voor discussie. Dat is belangrijk voor
bewoners én gebiedsontwikkelaars.
Â
'Veranderingen in de leefomgeving hebben een enorme impact.
Locatietheater kan een arena voor open discussie creëren, anders dan
bij gestuurde voorlichtingsavonden. Het brengt verhalen over een
gebied in beeld, waardoor de mogelijkheid ontstaat om erover te
praten', vertelt Pat van der Jagt, onderzoeker bij Alterra, onderdeel
van Wageningen UR. Voor de Dienst Landelijk Gebied (DLG) onderzocht ze
met collega's van LEI en DLG de effecten van locatietheater op
gebiedsontwikkelingsprocessen.
Arena
Ingrijpende veranderingen in een gebied veroorzaken vaak wrijving,
bijvoorbeeld tussen bewoners en gebiedsontwikkelaars. Neem
Haarzuilens, waar Natuurmonumenten de traditionele rol van de baron,
die vroeger het dorp beheerde, heeft overgenomen. Het gebied moet de
achtertuin van Utrecht worden, waar stadsbewoners kunnen recreëren.
Een deel van de boeren verdwijnt en het agrarische landschap wordt
deels omgevormd tot bos. Die veranderingen stuiten op weerstand bij de
dorpelingen. Natuurmonumenten wilde de bewoners daarom op een andere
manier, met theater, bij het proces betrekken.
Een leegstaande boerderij diende daarbij als uitvalsbasis. Aan de
keukentafel raken een boer en een projectontwikkelaar in gesprek. De
boer vertelt over zijn herinneringen aan de boerderij en toont de
streepjes op de muur waarmee hij de groei van zijn kinderen bijhield.
De ontwikkelaar praat over de plannen en geeft met de streepjes op de
muur de hoogte van de hekken aan. 'Soms deed het publiek mee, mensen
barstten dan tijdens de voorstelling los', vertelt Van der Jagt.
Ziel
Door de verbeelding aan te spreken, voegt locatietheater een bredere
betekenis toe aan een locatie, concludeert het Alterra-rapport waarin
Van De Jagt haar onderzoek verwoordt. Theater vergroot de mentale
beleving van de fysieke omgeving en maakt de 'gevoelswaarden
collectief beleefbaar'. Uit enquêtes blijkt dat deze toegevoegde
lagen door het publiek worden herkend en gewaardeerd. 'Kunstenaars
kunnen de ziel van een plek naar boven halen', verklaart Van der Jagt.
De voorstellingen werden deels bezocht door bewoners en deels door
mensen van buitenaf. Van der Jagt: 'Het is misschien een beetje plat,
maar locatietheater is dus ook pr voor een plek.
De hoge waardering voor de voorstellingen heeft niet direct geleid tot
een betere relatie tussen de dorpsbewoners en Natuurmonumenten. De
gebiedsinrichtingsplannen voor Haarzuilens lagen grotendeels al vast.
Van der Jagt verwacht dat de inzet van locatietheater mét inspraak
van bewoners betere eindresultaten oplevert. Ze speculeert: 'Als je in
de verkennende fase de mogelijkheden opengooit en breder naar de
waarden van een gebied kijkt, ontstaat er misschien een heel andere,
duurzamere manier van gebiedsontwikkeling.'
Experiment
Ondanks het uitblijven van concrete effecten, zijn Natuurmonumenten en
DLG enthousiast over de inzet van locatietheater. 'DLG experimenteert
met kunst om nieuwe instrumenten voor publieksparticipatie te
ontwikkelen. Uit de eerste voorzichtige ervaringen blijkt dat
samenwerking met kunstenaars iets nieuws kan opleveren', vertelt
Willem van Wingerden, adviseur Gebiedsontwikkeling bij DLG.
Natuurmonumenten ziet locatietheater als een toevoeging, vertelt Tim
Kreetz. Als beheermedewerker is hij werkzaam in Haarzuilens. 'Het kan
de andere kant van een verhaal laten zien. Ik heb wel het idee dat
theater wel iets heeft veranderd in de manier waarop sommige
dorpsbewoners tegen Natuurmonumenten aankijken. We voeren nu
gesprekken met een andere theatergroep en hebben er alle vertrouwen in
dat daar iets uitkomt', aldus Kreetz. | Alexandra Branderhorst
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
blad voor Wageningen UR (University & Research centre). Meer
informatie bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR,
e-mail: pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@wur.nl. Zie ook www.resource.wur.nl.
Wageningen Universiteit en Researchcentrum