Universiteit van Tilburg

Persbericht 20 april 2010

Onze samenleving ook gebaseerd op stichtingsmythe

In premoderne samenlevingen vertelden mensen elkaar verhalen over hoe hun samenleving is ontstaan en waarom deze is zoals zij is: stichtingsmythen. Wij denken dat onze maatschappij beter gefundeerd is, namelijk op feiten en wetten en niet meer op verhalen. Maar promovenda Aukje van Rooden stelt aan de hand van onderzoek naar onder meer de filosoof Jean-Luc Nancy dat ook onze politieke orde gebaseerd is op een mythologische logica.

Ook onze samenlevingen blijven weldegelijk altijd op zoek naar iets wat ons bindt en waarvan we menen dat het aan de basis van de onze gemeenschap zou moeten staan. Hiervoor gebruiken we altijd een soort stichtingsmythe, omdat er bij het instellen van een nieuwe orde nog geen feiten en wetten zijn waarop we die orde zouden kunnen baseren. De laatste jaren zijn er bijvoorbeeld verschillende verdragen en grondwetten geschreven voor het 'Europese volk', maar er is strikt genomen pas een 'Europees volk' nadát deze verdragen van kracht zijn. Wat het Europese volk is, bestaat dus eerst alleen als verhaal voordat het een feit wordt. Ook de Nederlandse samenleving heeft zo haar stichtingsmythen. Zo wordt er gedebatteerd over onze 'joods-christelijke wortels', de 17e-eeuwse 'VOC-mentaliteit' en de 'waarden van de Verlichting'. Met behulp van de filosofie van de Franse denker Nancy stelt Van Rooden dat het idee van een gemeenschappelijke basis eigenlijk een fictie is. Gemeenschappelijkheid heeft nooit bestáán, maar wordt altijd gecreëerd. Met name in de politiek is het belangrijk dat we ons hiervan bewust zijn, zodat die mythologie niet tot waarheid wordt verheven.

Aukje van Rooden (Son en Breugel 1979) studeerde Cultuurwetenschappen en Filosofie aan de Universiteit van Tilburg. Ze promoveert zowel bij het departement Filosofie van de faculteit Geesteswetenschappen als Taal- en Cultuurstudies van de faculteit Geesteswetenschappen. Ze is werkzaam aan het Onderzoeksinstituut voor Geschiedenis en Cultuur van de Universiteit van Utrecht binnen het NWO-onderzoeksproject 'De kracht van de autonomie'.