Wageningen Universiteit en Researchcentrum

6 mei 2010
Nummer: C

Het zou goed kunnen dat de olieramp in de Golf van Mexico de grootse olieramp ooit wordt. Niet alleen omdat het nog wel eens lang kan duren voor het olielek op de zeebodem vlak voor de kust van de Amerikaanse Golfstaten volledig kan worden gedicht. Maar ook omdat er â niet direct zichtbaar - waarschijnlijk een gigantische hoeveelheid giftige stoffen in het zeewater terecht komt. Juist dat maakt deze olieramp bijzonder ten opzichte van eerdere olierampen, meent ecotoxicoloog John Schobben. Hij is hoofd van de afdeling Milieu bij IMARES, het instituut voor marien ecologisch onderzoek van Wageningen UR.

âIk heb er nog weinig over gehoord of gelezen, maar het unieke van dit diepgelegen lek is dat de naar boven borrelende olie zoân 1500 meter aflegt naar de oppervlakte en dat er onderweg een onwaarschijnlijk grote hoeveelheid toxische stoffen, direct in het omringende zeewater oplost, zoals kankerverwekkende polycyclische aromatenâ, zegt Schobben.

Uit het lek op de bodem voor de kust van Louisiana in de VS komt naar de huidige schattingen ongeveer 800.000 liter olie per dag vrij. Om eenzelfde hoeveelheid olie te lekken als vrijkwam bij de ramp met de tanker Exxon Valdez voor de kust van Alaska in 1989, moet de âspuiterâ in de Golf vijftig dagen zijn gang kunnen gaan. Met de verwachting dat het twee of drie maanden gaat duren voor het lek in de Golf is gedicht, is het waarschijnlijk dat het de ramp met de Valdez, tot dusver de grootste olieramp in de VS, zal overtreffen, denkt Schobben. Overigens was die ramp wereldwijd niet de grootste. Maar de ecologische gevolgen van de Valdez waren langjarig, en nog steeds merkbaar vanwege de ecologisch zeer kwetsbare plek. Dat zal ongetwijfeld ook het geval zijn rond de explosie op het boorplatform Deepwater Horizon, vlak voor de ecologisch zeer kwetsbare monding van de Mississippi en de moeraskusten van Louisiana.

Onzichtbaar
Als effecten van olierampen, zoals die nu in de Golf, wijst Schobben op de zichtbare maar vooral op de niet onmiddellijk zichtbare effecten. Direct zichtbaar is de drijvende olielaag op het wateroppervlak, rampzalig voor de vogels die erin terecht komen. De olielaag komt in het verenpakket waar temperatuurregulatie en drijvend vermogen van de vogels sterk onder te lijden hebben. âJe ziet dat de eerste maatregelen vooral gericht zijn op die zichtbare olievlek, en dat kun je je ook wel voorstellenâ, zegt Schobben.
Maar op termijn kunnen vooral de niet zo zichtbare effecten minstens zo groot zijn, stelt hij. En dan gaat het niet alleen om het vrijkomen van giftige stoffen maar ook om het oplossen van de olie in de vorm van een fijne emulsie onder het wateroppervlak. Dat werkt vernietigend op het leven van organismen die voedsel opnemen via het filtreren van water â zgn. filter feeders â zoals schelpdieren en zoöplankton. De olie-emulsie verstopt hun spijsverteringsmechanisme.

Soms kan de bestrijding van een zichtbaar effect de onzichtbare gevolgen versterken, aldus Schobben: âDe bestrijding van de olielaag met chemische middelen heeft weliswaar tot gevolg dat deze oplost maar niet afbreekt. De olie heeft vervolgens onder water zijn effect.â Hij voegt er overigens aan toe dat met het inzetten van chemische middelen de oliefilm op het wateroppervlak verwijdert, waarmee voorkomen wordt dat de olie de stranden bereikt en de kreken en de moerassen binnendringt. Dat is pas echt rampzalig en het duurt heel lang voor de olieresten weg zijn.

Het plaatsen van schermen en drijvende slurven rond olievlekken, vindt Schobben een effectieve maatregel. Je kunt de olie daardoor indikken en opzuigen. En ook hiermee wordt vervuiling van stranden en estuaria voorkomen. Dit werkt trouwens nog beter bij dikke dan lichte olie, zoals nu in de Golf van Mexico ontsnapt.â Maar je hebt er wel stil weer voor nodig en ik begrijp dat dat de Amerikanen op dit moment niet mee zitâ, zegt hij.

'Valuation of ecosystems'
Ondanks de sombere vooruitzichten rond deze olieramp, denkt Schobben dat de Amerikanen dit soort catastrofes effectief kunnen aanpakken. De VS kennen een ver ontwikkelde âvaluation of ecosystemsâ, een economische waardering van ecosystemen en onderdelen daarvan op basis waarvan juridisch onderbouwde schadeclaims kunnen worden gedaan en optimale herstelmaatregelen kunnen worden afgedwongen. âDaar kunnen wij in Europa nog wat van lerenâ, vindt hij.