OVERLEVENDE EREGAST BIJ OPENLUCHTSPEL FOCHTELOO
Fochteloo .Het openluchtspel "Het verlies van Riekje" dat van 6 - 9 mei in Fochteloo opgevoerd gaat worden krijgt een wel zeer bijzondere eregast: Ben Pijnappel uit Amstelveen, overlevende van een van de joodse werkkampen ten tijde van de 2e wereldoorlog.
Verbanningsoorden
"De Landweer" in Elsloo, "Diever A en B" in Diever, "De Fledders" in Norg en "Ybenheer" in Fochteloo. Tot een paar jaar geleden had bijna niemand ervan gehoord, maar mede door de Stichting Joodse Werkkampen zijn ze uit de vergetelheid gehaald.
In het kader van de werkverschaffing waren er in 1939 zo'n veertig van dit soort kampen gebouwd in het noorden en oosten van ons land, bedoeld om werkloze westerlingen te huisvesten en aan het werk te helpen.
In 1942 hebben de nazi's deze kampen gebruikt om daar bijna alle joodse mannen in de leeftijd van 18 tot 65 jaar naar toe te drijven. Zo gemiddeld tweehonderd joden konden per kamp worden ondergebracht. Het was een door de bezetter bedacht duivels plan. De gezonde en dus weerbare joodse jongens en mannen werden van hun families geïsoleerd en werden in de nacht van 2 op 3 oktober 1942 massaal naar het doorgangskamp Westerbork gedirigeerd in het kader van "gezinshereniging". In Westerbork zouden ze herenigd worden met hun familieleden. Dat gebeurde ook: hun families werden bij razzia's opgepakt en naar Westerbork vervoerd. De "hereniging" duurde slechts enkele dagen of weken, want Westerbork was een doorgangskamp: van daaruit werden vrijwel allen verder getransporteerd naar de vernietigingskampen in Duitsland en Polen. Dat was voor bijna iedereen een enkele reis; slechts een handjevol overleefde de holocaust.
Ben Pijnappel
De toen 23-jarige Ben Pijnappel moest zich op 23 maart melden om naar het rijkswerkkamp "De Landweer" in Elsloo te gaan. Met de trein naar Steenwijk en toen met de tram verder naar Elsloo (halte café Cats) en vandaar lopend naar "De Landweer".
Aanvankelijk was het regiem in de kampen redelijk "mild". Na lange dagen veelal ongewoon lichamelijk werk te hebben verricht, had men een zekere bewegingsvrijheid. Men kon ook post ontvangen van het thuisfront. Veelal bestond die uit pakketjes met een aanvulling op het heel sobere eten dat men in het kamp kreeg voorgeschoteld. Later werd het alsmaar strenger.
Toen men geen post meer mocht ontvangen zocht men contact met de buren, om daar hun post te laten bezorgen. Deze werd dan in het geheim 's avonds naar het kamp gesmokkeld en het voedsel werd onder elkaar verdeeld.
Ben Pijnappel uit Amsterdam was één van de koeriers. Vrijwel dagelijks ontving hij post bij de familie De Vegt. Daar ontmoette hij de 20-jarige dochter Anke op wie hij onmiddellijk verliefd werd. "Toen ik haar zag was ik verloren; het was liefde op het eerste gezicht!"
Fuik
In de kampen werd druk gefilosofeerd over het waarom en waartoe van deze kampen. Inmiddels kwamen ook berichten binnen over de eerste razzia's, waarbij joden werden opgepakt en op transport werden gezet naar de concentratiekampen. Ben Pijnappel vertrouwde de zaak niet en besloot te gaan vluchten. Hij dook onder in een boerderijtje op de Veluwe. Na een paar maand moest hij daar weer weg, omdat de eigenaar bang werd voor de gevolgen als hij ontdekt zou worden. Pijnappel besloot terug te gaan naar Elsloo. Inmiddels was het al voorbij de beruchte nacht van 2 op 3 oktober 1942: de kampen waren ontruimd. Ook kamp "De Landweer" was leeg. Waar zijn maten verdwenen waren, kwam Pijnappel terug. Achteraf bleek zijn angst terecht: de kampen waren het begin van een fuik waarin men terecht kwam zonder er meer uit te kunnen ontsnappen.
Eregasten
Ben Pijnappel overleefde de oorlog en huwde met Anke de Vegt. Op 25 april 2003 onthulde hij het monument dat door de Stichting Joodse Werkkampen werd geplaatst aan de huidige Kloosterweg te Elsloo. Op 7 mei aanstaande zullen zij de eregasten zijn bij de opvoering van het openluchtspel "Het verlies van Riekje".
Dit openluchtspel gaat over het leven van één van de joodse bewoners van het kamp "Ybenheer" te Fochteloo, dat veel overeenkomsten kent met de geschiedenis van Ben Pijnappel.
"Het verlies van Riekje"
Regisseuse Stienie Meijer uit Appelscha heeft in haar script ook de moord op drie Appelschaaster jonge mannen verweven, alsmede de melkstaking.
Dit maakt het tot een wel heel bijzonder geheel. Niet zomaar een openluchtspel, maar een stuk met een boodschap.
"Het verlies van Riekje" wordt opgevoerd op donderdag 6, vrijdag 7 en zaterdag 8 mei om 20.30 uur en op zondag 9 mei is er een matineevoorstelling die om 14.30 uur begint.
Het stuk wordt opgevoerd op het terrein van het voormalige kamp "Oranje" aan de Veenweg te Fochteloo.
Indien gewenst kan men van te voren deelnemen aan een luxe broodmaaltijd in het dorpshuis te Fochteloo.
Verdere info en kaarten reserveren via de website: www. riekje.com of via tel. nr : 0516 - 433092 of 432521
Fochteloo/Noordwolde:
Jan Schonewille, secr. werkgroep "Verlies van Riekje"
BIJSCHRIFT BIJ FOTO:
Ben Pijnappel onthult het monument in Elsloo aan de Kloosterweg.
Foto Stichting Joodse Werkkampen
---- --