Eyjafjallajökull vulkaan nog steeds actief
Overzicht van de metingen van vulkaanstof boven Nederland
7 mei 2010 - De activiteit van de Eyjafjallajökull vulkaan op IJsland
is de afgelopen dagen weer wat toegenomen.Er zijn nog geen tekenen dat
er een einde komt aan de uitbarsting. De Katla vulkaan die dicht in de
buurt ligt van de Eyjafjallajökull vertoont nog altijd geen sporen van
activiteit.
MetOp A satellietfoto van de aswolk van de IJslandse Eyjafjallajökull
vulkaan op 6 mei om 10.13 UTC (Bron: Eumetsat)
MetOp A satellietfoto van de aswolk van de IJslandse Eyjafjallajökull
vulkaan op 6 mei om 10.13 UTC (Bron: Eumetsat)
Vrijdag 16 april was het vulkaanstof het eerst zichtbaar in de lidar
metingen die bij de KNMI meetmast in Cabauw worden verricht. De dag
daarna was vanuit wetenschappelijk oogpunt een unieke dag: de atmosfeer
in Nederland was weer relatief schoon en door de onderbreking van het
vliegverkeer ontbrak ook een bron van atmosferische vervuiling.
Bovendien was het een zonnige dag met een blauwe hemel zonder
vliegtuigstrepen. In het kenniscentrum op onze website vindt u een
dagelijkse reconstructie van de metingen en ervaringen van KNMI
onderzoekers in de dagen na het begin van de vulkaanuitbarsting op
IJsland.
Zie onder Verder Lezen "Meten en traceren van vulkaanstof boven
Nederland" in het KNMI Kenniscentrum.
Waarschuwingen voor vulkaanas
Het KNMI heeft in de dagen na de vulkaanuitbarsting voor het eerst in
zijn bestaan speciale waarschuwingen (Volcanic Ash SIGMET) uitgegeven
voor vulkaanas in het Nederlandse luchtruim. Vulkaanstof kan gevaar
opleveren voor het vliegverkeer. Het vulkaanstof is goed te
onderscheiden op satellietbeelden en wordt ook gemeten met speciale
meetapparatuur, zoals een lidar. Een lidar is een soort radar die
omhoog kijkt. De meteorologen volgen de situatie op de voet en maken
modelberekeningen van de verspreiding van het stof. Het vulkaanstof
kwam in de loop van donderdag 15 april het noorden van het land binnen
waarna de stofwolk zich langzaam verder uitbreidde.
Lidarmetingen in Cabauw
Het RIVM beschikt over een bijzonder geavanceerde lidar, de Raman
lidar, die de stoflaag in detail zichtbaar kan maken. Deze lidar staat
in Cabauw en met de gegevens kunnen de eigenschappen van het stof
afgeschat worden. Door vergelijking met soortgelijke metingen elders in
Europa komen we meer te weten over veranderingen van het vulkaanstof
tijdens het transport. De afbeelding hiernaast laat metingen van de
Raman lidar zien gemaakt op 16 april 2010. De afbeelding geeft op ieder
tijdstip een dwarsdoorsnede van de atmosfeer. De stoflaag net boven de
2 km hoogte is goed zichtbaar (Metingen en figuur: A. Apituley (RIVM)
Vulkanisch zwavel en as vanuit de ruimte
Wetenschappers van het KNMI gebruiken satellietmetingen van door de
aardatmosfeer weerkaatst zonlicht om concentraties van vervuilende
stoffen te bepalen. Zwaveldioxide absorbeert zonlicht bij bepaalde
golflengtes sterker dan bij andere, en met behulp van deze spectrale
vingerafdruk kan betrouwbare informatie verkregen worden over de totale
hoeveelheid SO2 in de atmosfeer. Ook kunnen de satellieten aswolken van
de vulkaan meten. De KNMI-metingen worden gebruikt door diverse
Europese luchtvaart instanties ter registratie van uitzonderlijk hoge
zwaveldioxide concentraties, en ter ondersteuning van besluitvorming
over het afsluiten van het luchtruim.
Kenniscentrum
Uitgebreide bijdrage "IJsland's vulkanisch zwavel en as vanuit de
ruimte en vanaf de grond met KNMI-instrumenten" onder Verder Lezen.
Weinig invloed IJsland vulkanen op klimaat
Vulkaanuitbarstingen op IJsland hebben in het verleden de temperatuur
op aarde nauwelijks beïnvloed. Tropische erupties zijn wel goed
zichtbaar in de temperatuurreeksen. Grote uitbarstingen zoals de
Pinatubo in 1991 en de Tambora van 1815 zorgden er voor dat de
wereldgemiddelde temperatuur een paar jaar een kwart tot één graad
lager lag.
De afkoeling wordt veroorzaakt doordat vulkanisch stof hoog in de
atmosfeer zonlicht tegenhoudt. Vulkaanuitbarstingen hebben alleen een
langdurig koelend effect als het stof de stratosfeer bereikt, op meer
dan 10 tot 15 kilometer hoogte. Het stof van vulkaanerupties in de
tropen wordt door de luchtstromingen verder omhoog gebracht en over de
hele wereld verspreid, terwijl dat van vulkanen buiten de tropen naar
beneden waait en snel weer verdwijnt. We verwachten dus niet dat de
huidige uitbarsting van de Eyjafjallajökull op IJsland de temperatuur
merkbaar zal beïnvloeden.
Kenniscentrum
Uitgebreide bijdrage "Klimaateffecten van vulkaanuitbarstingen" in
Kenniscentrum (Verder Lezen)
*Ozonsonde KNMI meet vulkaanstof in De Bilt
Vulkaanstof uit IJsland gemeten op 16 april in De Bilt met de ozonsonde
van het KNMI (Bron: KNMI)*
Vulkaanstof uit IJsland gemeten op 16 april in De Bilt met de ozonsonde
van het KNMI (Bron: KNMI)*
De afbeelding hiernaast laat het profiel zien van de temperatuur (groen
in graden Celsius) en ozon partiële druk (blauw, in milli-Pascal) boven
Nederland. Opvallend zijn de lage ozonwaarden tussen 2 en 5 kilometer
hoogte. De ozon hier is vermoedelijk afgebroken door de reactie met het
vulkaanstof. Ook is het mogelijk dat de ozon heeft gereageerd met
vulkanisch zwaveldioxide. Dit profiel is verkregen met de KNMI
ozonsonde die vanuit De Bilt is opgelaten op 16 april 2010 omstreeks
11:39 UTC (13:39 kloktijd).
---
Nu de vulkaan in de gletsjer Eyjafjallajökull wat rustiger is geworden
laten ook satellietfoto's nog maar weinig vulkaanas zien. In de eerste
dagen na de uitbarsting op 14 april was dat anders. Satellieten tonen
niet alles maar op deze door het KNMI bewerkte opnamevan 16 april
verraadt de zalmrose kleur de plekken waar zeker vulkaanas zat (Bron
KNMI). Zonsondergang in Deventer op 15 april zonder vliegtuigstrepen
(Foto: Peter Paul Hattinga Verschure) Eerste uitgave: 15-04-10
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut