Wekelijkse nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health van het Julius Centrum, Utrecht
MEDISCHE BEVELVOERING TIJDENS MEXICAANSE GRIEP DEUGDE NIET
Bij een ramp op Nederlands grondgebied bestaat geen eenheid van medische bevelvoering. Er is dan geen gezaghebbende autoriteit die ziekenhuizen kan opdragen om bijvoorbeeld geplande operaties stil te leggen. Verder vallen de traumaregio's voor de opvang van patiënten met ernstig letsel niet samen met de veiligheidsregio's die de overige taken van rampen bestrijding doen. In de PH.Nieuwsbrief van 2 mei stond hierover een bericht naar aanleiding van een lezing van oud-politicus Ed van Thijn, die ondergetekende bijwoonde op 28 april. Elke Peters werkte tijdens de Mexicaanse griep-epidemie op VWS. Thans is zij bij Zorgverzekeraars Nederland werkzaam als adviserend geneeskundige voor eerstelijns zorg en preventie. Zij mailde naar aanleiding van dit bericht: Tot afgelopen november werkte ik bij VWS en zat ik in het griepteam dat zich bezig hield met de pandemie. Die pandemie zagen we van verre aankomen. Wij wisten niet goed hoeveel zieken die ramp zou opleveren en hoe ernstig de ziekte zou gaan verlopen. We waren bezig met voorbereidingen op het worst case scenario. Één van de onderdelen daarvan was ziekenhuizen te doordringen van het feit dat de IC's en zelfs afdelingen mogelijk vol zouden komen te liggen met grieppatiënten en dat dit grote consequenties zou hebben voor de electieve ofwel planbare zorg. Helaas weigerden veel ziekenhuizen om zelf de regie te nemen en hierover afspraken te maken met omliggende ziekenhuizen. In regio Amsterdam is dat heel goed van de grond gekomen, maar daar buiten nauwelijks. Elk ziekenhuis was bang dat de productie schrikbarend zou teruglopen en dat bepaalde specialismen meer gedupeerd zouden raken dan andere (bijv. orthopedisch chirurgen versus internisten). Angst voor productieverlies werkte verlammend. Ziekenhuizen vroegen aan minister Klink om de regie te nemen. Zichtbaar werd ook dat ziekenhuizen nauwelijks op de hoogte zijn van de openbare gezondheidszorgstructuren en bevoegdheden. Niet alleen uit de Bijlmerramp waarover Ed van Thijn sprak maar ook uit de bijna Mexicaanse griep- ramp zijn veel lessen te leren! Tot zover dit bericht. Op 17 september vindt het tiende congres Recente internationale, nationale en lokale ontwikkelingen in de spoedzorg plaats. Drie plenaire inleiders en twintig workshops-inleiders komen dan aan het woord. Een van de workshops gaat over medische hulp bij opschaling en rampen. Dat onderwijzen wij hoe rampenbestrijding hoort te gaan, hoe het ging bijvoorbeeld bij de Bijlmerramp en de bijna-ramp van de Mexicaanse grieppandemie en hoe het zou moeten gaan bij eenheid van medische bevelvoering. Dit congres richt zich op ervaren professionals en leidinggevenden bij ambulancediensten, huisartsenposten, crisisdiensten GGz en Spoedeisende Hulpafdelingen van ziekenhuizen. Wil jij in één dag op de hoogte raken van specifieke en algemene ontwikkelingen in de spoedeisende zorg? Klik dan
KOSTENSTIJGING LEIDT TOT LANGERE LEVENSDUUR, EN BEZUINIGINGEN?
Tot 1980 daalde de sterfte per 1000 tachtig-plussers in Nederland. Daarna, tot 2002, bleef deze voor 80- tot 90-jarigen stabiel. Voor 90-plussers steeg de sterfte. Dat was niet het geval in Zweden, Frankrijk en Engeland. Daar bleef de sterfte per 1000 tachtig-plussers trendmatig dalen. De Nederlandse stagnatie deed zich ook voor onder ouderen die overleden aan longontsteking en dementie. Aan deze aandoeningen hoef iemand bij goede zorg niet te overlijden. Vanaf 2002 begint in Nederland de sterfte per 1000 tachtig plussers weer te dalen, ook bij doodsoorzaken als beroerte, longontsteking en dementie. De verklaring voor deze gunstige ontwikkeling is de kostenstijging in de zorg sinds 2002. Die maakte mogelijk om leeftijdsbovengrenzen van behandeling te schrappen. Ook creëerde deze kostenstijging zorginnovaties zoals stroke centers. Al deze informatie reikt de Rotterdamse hoogleraar Maatschappelijke Gezondheidszorg Johan Mackenbach aan op pagina 64 van zijn nieuwe boek Ziekten in Nederland:gezondheid tussen politiek en biologie, dat enkele welken geleden uitkwam bij Elsevier (zie ook het bericht verder op in deze nieuwsbrief). Als Mackenbach gelijk heeft met deze kosten-sterfte relatie op hoge leeftijd, hoort de dalende trend sinds 2002 in de sterfte per 1000 tachtig-plussers binnenkort tot het verleden. Want dan gaan de bezuinigingen op de Awbz en de Zorgverzekeringswet hun tol vragen aan 80-plussers met een beroerte, dementie of longontsteking. Tot zover dit bericht. Op het congres Samen Innoveren loont dat op vrijdag 28 mei plaatsvindt, komen de te verwachten krapte aan Awbz middelen aan de orde en de oplossingen die zorginnovaties hierbij kunnen bieden. Dat gebeurt zowel in plenaire inleidingen als in workshops. De organisatie van dat congres berust bij de Stichting Innovatieprojecten, de Vereniging van Medisch specialisten in de ouderenzorg en bij de Unit Zorginnovatie van het Julius Centrum. Wil jij in één dag op de hoogte raken van de kansen om in de care sector te komen tot innovaties die kwaliteit bevorderen en ook goedkoper zijn? Wil jij met vele collega's ervaringen hierover uitwisselen? Klik dan
REPUTATIE MANAGEMENT STAAT CRISIS COMMUNICATIE IN DE WEG
Ziekenhuizen hebben regelmatig te maken met een crisis. Er is bijvoorbeeld een ernstige fout gemaakt. Massamedia bellen het ziekenhuis plat. Journalisten graven in het verleden. Indianenverhalen zijn in omloop. De communicatiestrategie bij zo'n crisis is altijd hetzelfde en heeft drie doelen: 1. betekenisgeving (bv wij zijn heel verdrietig) 2. informatievoorziening (bv. wat is er precies gebeurd?) en 3. schadebeperking (bv. willen eventuele slachtoffers zich zo snel mogelijk melden? ). Helaas vervuilen Raden van bestuur en hun woordvoerders vaak deze crisiscommunicatie met opmerkingen over hun goede reputatie (bv. Dat dit in ons geweldige ziekenhuis kon gebeuren! Of: zonder ons uitstekende veiligheidsbeleid was de crisis veel erger geweest! Of: maar het was niet onze schuld). Wie zich tot de eerste drie doelstellingen beperkt, oprecht betekenis geeft, alle informatie verschaft en de schade meteen probeert te beperken, kan rekenen op grote waardering van de samenleving. Wie dat niet doet, krijgt al gauw het verwijt dat men wat probeert te verbergen. Al deze wijze raad gaf communicatie adviseur Hans Siepel aan een groep van leidinggevenden van de Utrechtse gezondheidszorg. Zij kwamen bijeen tijdens een Masterclass van het Trauma Netwerk Midden Nederland en de Veiligheidsregio Utrecht. Die vond plaats op donderdagmiddag en -avond van 29 april. Ondergetekende nam deel als één van de veertig cursisten. De enthousiaste projectleider Gert-Jan Luden had de Masterclass georganiseerd. Genoemde Hans Siepel heeft het boek Risico en Crisiscommunicatie geschreven. Het is uitgekomen bij uitgeverij Coutinho (
AFSPRAAK MET HUISARTS LUKT PRIMA VIA HET INTERNET
In de nieuwsbrieven van afgelopen weken vindt een discussie plaats over het wel of niet online afspraken maken met huisartsen. Bart Doornbosch is huisarts van Gezondheidscentrum Prisma te Almere. Hij mailt: In onze praktijk van meer dan 10.000 patiënten, gezondheidscentrum Prisma van Zorggroep Almere, is een pilot gestart met het maken van afspraken via Mijngezondheid.net. We hebben langdurige ervaring met het maken van een deel van de afspraken zonder triage. Deze afspraken lopen via onze receptie. Bij dringende klachten wordt er door de dokters-assistenten getrieerd. Deze wijze van afspraken maken levert ons slechts een tot twee "onnodige" consulten per dag op. Een deel van onze patiënten kan nu deze afspraken zelf via Mijngezondheid.net boeken. Bij deze internet-afspraken wordt de reden van het consult vermeld door de patiënt. De assistente kan achteraf trieëren en de patiënt bellen of via het internet hierover communiceren. Voordeel is gemak op voor de patiënt, hij kan een afspraak maken op een voor hem geschikt moment. Daarnaast biedt onze pilot de optie met de huisarts over uitslagen te communiceren via internet en medicatie te herhalen. Belangrijk pluspunt is dat het de druk op de telefoon flink vermindert en de bereikbaarheid verbetert. Tot zover dit bericht. Op vrijdag 2 juli vindt het vierde internationale, nationale en lokale congres plaats over recente ontwikkelingen in de ketenzorg plaats. Drie buitenlandse sprekers (van Kaiser permanente en uit de Duitse disease management beweging) en Minister Klink houden plenaire voordrachten. In twintig workshops komen actuele aspecten en goede voorbeelden van ketenzorg aan de orde. Een van de workshops gaat over online afspraak maken en andere vormen van telezorg voor chronische zieken. Wil je op de hoogte raken van alles wat er heden ten dage speelt in zorgprogrammering, integrale bekostiging, ketenzorg en disease management? Wil je vele innovatieve collega's ontmoeten? Wil je Minister Klink en Kaiser Permanente een keer in het echt zien? Klik dan
HUISARTSENTEKORT SPEELT IN EMMEN EN COEVORDEN
In de Nieuwsbrief van 2 mei stond een bericht over het huisartsentekort in Drenthe. Dat plaatste ik op basis van mijn lezing in Westerbork op 27 april. Joke Heinen, sociaal geneeskundige bij Achmea maakt zich druk over dat tekort. Zij heeft de eerstelijn van dat gebied in haar portefeuille. Heinen mailde het volgende: De regio Noordoost Nederland heeft te maken met opvolgingsproblematiek binnen de huisartsenzorg. Weinig (jonge) huisartsen trekken naar deze regio's. Met name rondom Emmen en Coevorden is de problematiek groot. Een flink aantal huisartspraktijken is op zoek naar uitbreiding en/ of vervanging om goede kwalitatieve eerstelijnszorg te kunnen (blijven) leveren. Er zijn nog geen praktijken gesloten, maar de werkdruk bij een aantal praktijken is te hoog. Zorgverzekeraar Achmea, de regionale LHV en Progez (ROS), hebben zich in een platform verenigd om de problemen in kaart te brengen. Het platform Borging Regionale Huisartsenzorg (BRH) heeft een meldpunt opgericht waar zowel vertrekkende huisartsen als geïnteresseerde nieuwkomers en verplaatsers zich kunnen melden. Het platform heeft contact met lokale en regionale overheden en de opleidingen huisartsenzorg. Het blijkt dat onevenredig veel huisartsen zich vestigen in de regio's van de universiteiten c.q. de huisartsenopleidingen (binnen een straal van 30 km). Ook hun stages beperken zich vaak tot dit gebied. Aldus Joke Heinen die als emailadres heeft
PRIVE-LEVEN HOUDT HUISARTSEN IN GROTE STAD
Het huisartsentekort in Drenthe (zie ook het bericht hierboven) was voor ondergetekende aanleiding aan symposium deelnemers op 27 april te vragen, waarom er een tekort bestaat. Ik kreeg de volgende -niet empirisch bewezen- theorie aangereikt die bestaat uit vier hypotheses. 1. Huisartsen trouwen meestal partners met ook een hoge opleiding. De huisartsen-echtgenote die ook dokters assistente is, bestaat nauwelijks nog. 2. Die partner is meestal werkzaam in de dienstensector in een grote stad bijvoorbeeld bij een advocatenkantoor of een universiteit 3. Vanwege de lange werkdagen voor de huisarts is het makkelijk indien de partner iets later van huis gaat of eerder thuis komt. Die kan de kinderen naar school begeleiden of alvast gaan koken. 4. Dan is het aantrekkelijk om je als huisarts te vestigen in of vlakbij een grote stad en niet op het Drentse platteland. Wil dat platteland toch aantrekkelijk zijn voor huisartsen, dan ligt de oplossing voor de hand. Ten eerste is goede kinderopvang met lange openingstijden een vereiste. Ten tweede zijn dienstverbanden voor huisartsen in gezondheidscentra aantrekkelijk. Dan is een normale werkdag voor de huisarts van acht uur makkelijker te realiseren.
HOOGLERAAR MACKENBACH SCHREEF BRILJANT BOEK
Stel dat de Bijbelse barmhartige Samaritaan niet een half dood geslagen Jood had ontmoet op de weg van Jerusalem naar Jericho, maar een smachtende, verstokte roker. Wat had hij dan gedaan? Wachten totdat de roker ziek wordt en dan helpen? De roker voorlichten over de risico's van het roken? Hem dwingen te stoppen met roken? Of moet hij hem uit compassie een sigaret aanbieden? Met woorden van ongeveer deze strekking illustreert de Rotterdamse hoogleraar Maatschappelijke Gezondheidszorg Johan Mackenbach dat rond preventie verschillende ethische standpunten denkbaar zijn. Hij doet dat op p 177 in het hoofdstuk Schuld en Boete van zijn nieuwe boek Ziekte in Nederland:gezondheid tussen politiek en biologie. In 335 bladzijden en tien hoofdstukken schetst hij een op omgevingsfactoren gerichte visie op het ontstaan van ziekte en bespreekt hij de variatie in het vòòrkomen van ziekten in de geschiedenis, tussen landen en tussen groepen in één land (hoofdstuk 1 t/m 4). Daarna stelt hij ziekte-oorzaken centraal: genetische oorzaken, gedrag en milieufactoren (hoofdstuk 5 t/m 7). Het boek eindigt met het beschrijven van gezondheidsbeleid, te weten het zorgbeleid, de ziektebestrijding en het public health beleid (hoofdstuk 8 t/m 10). Elk hoofdstuk bevat een uitvoerige lijst van geraadpleegde literatuur, prachtige illustraties en gemakkelijk te begrijpen statistische gegevens. Elk hoofdstuk begint met een persoonlijke introductie van een facet van Mackenbachs leven: bijvoorbeeld over de Kretenzische keuken waarvan hij genoot, maar die ook bekend staat om zijn preventie van hart- en vaatziekten. Elk hoofdstuk eindigt met dilemma's scherp geformuleerd met bijvoorbeeld een Samaritaan die een verstokte roker ontmoet. Dit boek is briljant en geestig geschreven. Het is uitstekend geschikt voor onderwijs aan geneeskunde studenten en voor alwie zich wil inwerken in de problematiek van verspreiding en preventie van ziekten. Het boek is te bestellen bij uitgeverij Elsevier Gezondheidszorg.
GEMEENTE EN VOLKSGEZONDHEID STAAN CENTRAAL OP DINSDAG 8 JUNI
Gemeenten hebben vijf taken op het terrein van de volksgezondheid: 1. ze bestrijden van infectieziekten zoals de Mexicaanse griep en de Q-koorts 2. Ze richten Centra voor Jeugd en Gezin (CJG's) in voor ouders met opvoed- en kinderen met opgroeiproblemen 3. Ze voeren preventief gezondheidsonderzoek uit onder ouderen 4. Ze trachten overgewicht en drankmisbruik tegen te gaan en 5. Ze bieden maatschappelijke opvang via de Wet maatschappelijke Ondersteuning aan alwie het niet redt in hun gemeente. Deze vijf taken staan centraal op een studiedag van de GGD Midden Nederland en het Julius Centrum. Per taak is op deze studiedag een sessie van ruim een uur beschikbaar. Per sessie krijgen deelnemers de gelegenheid aan te geven waarover zij aanvullende kennis wensen. Dan gaat een praktijkman of -vrouw in op deze vragen en op de recente ontwikkelingen in de aan de orde zijnde gemeentelijke taak. Ondergetekende is dagvoorzitter en geeft aan het eind van elke sessie de stand van de wetenschap en het nationale beleid aan. Tijdens de pauzes is er volop gelegenheid met docent en dagvoorzitter van gedachten te wisselen. De studiedag kent een maximum aantal van 25 deelnemers. Werk jij bij een gemeente en ben je verantwoordelijk voor een van die vijf taken? Word jij gemeenteraadslid en ga je volksgezondheid doen? Werk jij bij een instelling en voer je een van de vijf taken uit? Werk jij bij een nationale instantie of onderzoeksinstelling en weet je nog niet hoe die taken op lokaal niveau vorm krijgen? Klik dan
ZELFMANAGEMENT STAAT CENTRAAL OP 2 JUNI
Op het symposium Zelfmanagement in de eredivisie staan topprestaties van zelfmanagement centraal. Dit symposium is een initiatief van het CBO Kwaliteitsinstituut voor de zorg en de Nederlandse Patiënten- en Consumenten Federatie (NPCF). In de eerste helft worden verschillende voorzetten gegeven: hoe speel je het spel door onderzoeker Prof. Julie Barlow, balbezit door patiënt Per Åke Zillen, de coach over de positie van de zorgverlener door verpleegkundige specialist Dr. Berna Sol. In de tweede helft starten alle spelers met een warming-up onder leiding van René Mijnders, coach van de Holland Acht. Daarna gaan de spelers zelf in training! Informatie: woensdag 2 juni 2010, 10.00 - 17.00 uur, Stadion Galgenwaard te Utrecht. Wil je naar dit congres? Klik dan
STAGIAIRE GEZOCHT VOOR EVALUATIE VAN VERSLAVINGSONDERWIJS
Twee weken geleden startte de Utrechtse Medische Faculteit het drie maanden durende keuzeblok Verslavingszorg. Tweedejaars geneeskunde studenten volgen dit blok. Het is de eerste keer dat dit blok draait. Het is een experiment dat ook door andere faculteit met grote belangstelling wordt gevolgd. Bij een experiment hoort een evaluatie onderzoek. Daarvoor zoeken wij een stagiaire. Je kunt in de zomer je stage doen. Ben jij een vijfde of zesdejaars geneeskunde student die nog een stageplek zoekt? Ben jij een student pedagogiek of onderwijskunde die een afstudeerproject behoeft? Volg jij een andere opleiding en heb je belangstellig voor onderwijs en verslaving? Als je een van deze vragen met ja beantwoordt, stuur dan een mail naar leidinggevend onderzoeker en Juliusdocent dr. Rob de Leeuw op j.r.j.de
VERANTWOORDING
Hierbij ontving je de wekelijkse Nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health. Wil je meer weten over een bericht? Neem dan contact op via
De nieuwsbrief is gericht aan een aantal relaties van de Disciplinegroep: collega's binnen en buiten het Julius Centrum, pao- en keuzeblok studenten, gastdocenten, stage-verleners aan co assistenten Sociale Geneeskunde, onderzoeksrelaties, subsidiënten en overigen die geïnteresseerd zijn in Utrechts Volksgezondheids onderwijs en in onderzoek naar zorginnovaties, ketenzorg en transmurale zorg. De Nieuwsbrief verschijnt wekelijks op zondag of maandag. Eerdere edities tref je aan op de internetsite
Heb je belangstelling voor nieuws over ketenzorg en zorginnovaties in het buitenland? Surf dan naar de website van het international Network of integrated Care:
Opsteller van deze nieuwsbrief is:
Guus Schrijvers
Hoogleraar Public health in het bijzonder Structuur en functioneren van de
Gezondheidszorg
Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen
en Eerstelijnsgeneeskunde
Universitair Medisch Centrum Utrecht
email: a.j.p.schrijvers@umcutrecht.nl
tel: 088 755 9356