Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

19 mei 2010

NWO: Wetsvoorstel Halsema mogelijk overbodig

Het wetsvoorstel van Femke Halsema om rechterlijke toetsing van wetten aan de grondwet mogelijk te maken, is wellicht overbodig. Dat stelt NWO-onderzoeker Gerhard van der Schyff. De Nederlandse parlementaire democratie is sterk genoeg om als wetgever zelf wetten te kunnen controleren. Bovendien is de grondwet vaak achterhaald en is het dus zinniger om te toetsen aan internationale verdragen. Van der Schyff promoveert op 20 mei aan de Universiteit Leiden.

Fractievoorzitter van GroenLinks in de Tweede Kamer Femke Halsema diende in 2002 een wetsvoorstel in om een artikel uit de grondwet te wijzigen. Dat artikel verbiedt het rechters om parlementaire wetten te toetsen aan de grondwet. Een rechter mag niet nagaan of een wet strookt met de grondwet. Paradoxaal genoeg zijn Nederlandse rechters wel verplicht om wetten te toetsen aan verschillende internationale verdragen. Nederland bevindt zich in een spagaat tussen twee vormen van rechterlijke toetsing.

Volgens Gerhard van der Schyff zou het inderdaad logisch zijn om toetsing aan de grondwet ook mogelijk te maken, ware het niet dat dit overbodig is. Van der Schyff komt tot zijn conclusies na zijn onderzoek naar de rechterlijke toetsing van wetten in Nederland, Groot-Brittannië en Zuid-Afrika.

Nederland uit de spagaat

Volgens Van der Schyff is de Nederlandse democratie sterk genoeg om rechterlijke toetsing aan de grondwet onnodig te maken. Externe beperkingen blijven natuurlijk wel bestaan. Daarom moeten wetgever en rechters samen rechterlijke toetsing vormgeven. Juist internationale verdragen moeten als leidraad voor wetgeving gelden.

In Groot-Brittannië moeten rechters wetten toetsen op hun verenigbaarheid met de Britse Human Rights Act. De rechters mogen echter niet bepalen dat wetten niet gebruikt mogen worden. Zuid-Afrika vertegenwoordigt de andere kant van het spectrum. Zuid-Afrikaanse rechters toetsen veel wetten om hun jonge grondwet uit 1996 te beschermen. Omdat de parlementaire democratie in Zuid-Afrika nog relatief in de kinderschoenen staat, is juist nu een grote rol van de rechterlijke macht erg belangrijk.

Niet door de tweede lezing

Het wetsvoorstel van Halsema zal volgens Gerhard van der Schyff naar alle waarschijnlijkheid niet worden aangenomen. In 2008 werd het wetsvoorstel met een nipte meerderheid aangenomen. Voor de tweede lezing is een tweederde meerderheid nodig om het wetsvoorstel door de Eerste en Tweede Kamer te loodsen.

NWO

Gerhard van der Schyff ontving in 2006 een Veni-subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De Veni is bestemd voor jonge, recent gepromoveerde onderzoekers met een opvallend en origineel talent voor het doen van vernieuwend wetenschappelijk onderzoek. Zij kunnen met de subsidie drie jaar lang aan de slag om hun ideeën verder te ontwikkelen. Gerhard van der Schyff promoveerde al eerder aan de Universiteit van Antwerpen.

NWO is dé nationale wetenschapsfinancier en heeft tot taak het wetenschappelijke onderzoek in Nederland te laten excelleren via nationale competitie. Jaarlijks geeft NWO ruim 700 miljoen euro uit aan subsidies voor toponderzoek en toponderzoekers, vernieuwende instrumenten en apparatuur, en aan instituten waar toponderzoek wordt bedreven. NWO financiert het onderzoek van ruim 5300 getalenteerde wetenschappers aan universiteiten en instellingen. Selectie door middel van peer review is in handen van onafhankelijke deskundigen. NWO bevordert de overdracht van kennis naar de maatschappij.