Activiteit Eyjafjallajökull vulkaan afgenomen
25 mei 2010 - De activiteit van de IJslandse Eyjafjallajökull vulkaan
op IJsland is afgenomen. De afgelopen dagen produceerde de vulkaan
alleen maar stoom en geen vulkaanas. Dat wijst op een geringere
activiteit. De Katla vulkaan die dicht in de buurt ligt van de
Eyjafjallajökull vertoont nog altijd geen sporen van activiteit. De
vulkaan kwam op 14 april tot uitbarsting, waarna een periode volgde met
soms veel en soms minder activiteit.
Opvallende schemeringskleuren door vulkaanas (foto: Jacob Kuiper
KNMI,WPI)
Opvallende schemeringskleuren door vulkaanas (foto: Jacob Kuiper
KNMI,WPI)
Opvallende schemeringskleuren
Vulkaanstof in de atmosfeer zorgt voor afwijkende schemeringskleuren.
Wanneer het as betrekkelijk laag in de atmosfeer zit kunnen de kleuren
bij zonsopkomst- of ondergang variëren van geel, oker, grijs, bruin of
roodoranje. Wanneer het as hoger in de atmosfeer zit, op enkele
tientallen kilometers hoogte in de stratosfeer, kan is roodoranje de
overheersende kleur. De lichtvermindering door vulkaanas bij
zonsondergang is vergelijkbaar met lichtvermindering door een dikke
band met saharazand. Vooral rond half april en half mei zijn die
opvallende schemeringskleuren op veel plaatsen in Europa waargenomen.
Waarschuwingen voor vulkaanas
Het KNMI heeft in de dagen na de vulkaanuitbarsting voor het eerst in
zijn bestaan speciale waarschuwingen (Volcanic Ash SIGMET) uitgegeven
voor vulkaanas in het Nederlandse luchtruim. Vulkaanstof kan gevaar
opleveren voor het vliegverkeer. Het vulkaanstof is goed te
onderscheiden op satellietbeelden en wordt ook gemeten met speciale
meetapparatuur, zoals een lidar. Een lidar is een soort radar die
omhoog kijkt. De meteorologen volgen de situatie op de voet en maken
modelberekeningen van de verspreiding van het stof. Het vulkaanstof
kwam in de loop van donderdag 15 april het noorden van het land binnen
waarna de stofwolk zich langzaam verder uitbreidde. Ook op 17 en 18 mei
bereikte vulkaanas uit IJsland het gebied van de Noordzee.
Lidarmetingen in Cabauw
Vrijdag 16 april was het vulkaanstof het eerst zichtbaar in de lidar
metingen die bij de KNMI meetmast in Cabauw worden verricht. De dag
daarna was vanuit wetenschappelijk oogpunt een unieke dag: de atmosfeer
in Nederland was weer relatief schoon en door de onderbreking van het
vliegverkeer ontbrak ook een bron van atmosferische vervuiling.
Bovendien was het een zonnige dag met een blauwe hemel zonder
vliegtuigstrepen. In het kenniscentrum op onze website vindt u een
dagelijkse reconstructie van de metingen en ervaringen van KNMI
onderzoekers in de dagen na het begin van de vulkaanuitbarsting op
IJsland.
Lidarmetingen van de Raman lidar van vulkaanstof op 16 april 2010. De
afbeelding geeft op ieder tijdstip een dwarsdoorsnede van de atmosfeer.
De stoflaag net boven de 2 km hoogte is goed zichtbaar (Metingen en
figuur: A. Apituley (RIVM)
Lidarmetingen van de Raman lidar van vulkaanstof op 16 april 2010. De
afbeelding geeft op ieder tijdstip een dwarsdoorsnede van de atmosfeer.
De stoflaag net boven de 2 km hoogte is goed zichtbaar (Metingen en
figuur: A. Apituley (RIVM)
Het RIVM beschikt over een bijzonder geavanceerde lidar, de Raman
lidar, die de stoflaag in detail zichtbaar kan maken. Deze lidar staat
in Cabauw en met de gegevens kunnen de eigenschappen van het stof
afgeschat worden. Door vergelijking met soortgelijke metingen elders in
Europa komen we meer te weten over veranderingen van het vulkaanstof
tijdens het transport. De afbeelding hiernaast laat metingen van de
Raman lidar zien gemaakt op 16 april 2010. De afbeelding geeft op ieder
tijdstip een dwarsdoorsnede van de atmosfeer. De stoflaag net boven de
2 km hoogte is goed zichtbaar (Metingen en figuur: A. Apituley (RIVM)
Zie onder Verder Lezen "Meten en traceren van vulkaanstof boven
Nederland" in het KNMI Kenniscentrum.
Vulkanisch zwavel en as vanuit de ruimte
Wetenschappers van het KNMI gebruiken satellietmetingen van door de
aardatmosfeer weerkaatst zonlicht om concentraties van vervuilende
stoffen te bepalen. Zwaveldioxide absorbeert zonlicht bij bepaalde
golflengtes sterker dan bij andere, en met behulp van deze spectrale
vingerafdruk kan betrouwbare informatie verkregen worden over de totale
hoeveelheid SO2 in de atmosfeer. Ook kunnen de satellieten aswolken van
de vulkaan meten. De KNMI-metingen worden gebruikt door diverse
Europese luchtvaart instanties ter registratie van uitzonderlijk hoge
zwaveldioxide concentraties, en ter ondersteuning van besluitvorming
over het afsluiten van het luchtruim.
Kenniscentrum
Uitgebreide bijdrage "IJsland's vulkanisch zwavel en as vanuit de
ruimte en vanaf de grond met KNMI-instrumenten" onder Verder Lezen.
Infragegeluid vulkaan geregistreerd in De Bilt
Werkelijke richting van het De Bilt Infrageluid (DBN) naar de
Eyjafjallajökull (Bron: KNMI)
Werkelijke richting van het De Bilt Infrageluid (DBN) naar de
Eyjafjallajökull (Bron: KNMI)
Infrageluid van de erupties van de Eyjafjallajökull is gemeten in De
Bilt door zeer gevoelige barometers, zogenaamde microbarometers. Dit
geluid is voor de mens onhoorbaar omdat het frequenties lager dan 20 Hz
bevat.
Zie uitgebreid bericht onder Nieuws - Infrageluid van Eyjafjallajökull
vulkaan in De Bilt gemeten.
Dossier
Zie meer informatie onder Nader Verklaard dossier vulkaanuitbarsting
IJsland.
---
Satellietfoto van MSG Meteosat van 7 mei 2010 waarop vulkaanas
(zalmkleurig) en saharazand (rose) te zien is (Bron: KNMI/Eumetsat)
MetOp A satellietfoto van de aswolk van de IJslandse Eyjafjallajökull
vulkaan op 6 mei om 10.13 UTC (Bron: Eumetsat) Nu de vulkaan in de
gletsjer Eyjafjallajökull wat rustiger is geworden laten ook
satellietfoto's nog maar weinig vulkaanas zien. In de eerste dagen na
de uitbarsting op 14 april was dat anders. Satellieten tonen niet alles
maar op deze door het KNMI bewerkte opnamevan 16 april verraadt de
zalmrose kleur de plekken waar zeker vulkaanas zat (Bron KNMI).
Zonsondergang in Deventer op 15 april zonder vliegtuigstrepen (Foto:
Peter Paul Hattinga Verschure)
Eerste uitgave: 15-04-10
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut