IKON

A A N K O N D I G I N G

IKON-televisie
Zondag 30 mei, 6, 13 en 20 juni
Nederland 2

23.15 - 23.45 uur: LUX: OP STERVEN NA DOOD

Het zelfgekozen levenseinde is een steeds weer oplaaiend thema in het publieke debat. Het burgerinitiatief 'Uit vrije wil' maakt veel los. Hoe staat het anno 2010 met de dilemma's op het gebied van de levensbeëindiging? Wat betekenen begrippen als autonomie, zelfbeschikking, waardigheid, ondraaglijk lijden en voltooid leven en hoe bepalen ze de discussie over leven en dood in onze samenleving? Daarover deze nieuwe vierdelige reeks van LUX.

Dood op verzoek revisited
In Nederland komt de discussie over euthanasie pas laat op gang, maar binnen de kortste keren zijn we andere landen ver vooruit. In de vijftiger en zestiger jaren spreken artsen nauwelijks met hun patiënten over het naderende levenseinde, maar ze verrichten wel degelijk handelingen om de dood te bespoedigen. Om het taboe bespreekbaar te maken komt in de jaren zeventig de euthanasiebeweging op gang. Ook de protestantse kerken doen van zich spreken met rapporten die euthanasie niet zondermeer afwijzen. In de loop van de jaren tachtig komt de nadruk steeds meer te liggen op zelfbeschikking, waarbij de patiënt centraal staat en niet de arts. Het principiële debat is dan min of meer beslecht, het gaat nu vooral om regulering en toetsbaarheid om misbruik te voorkomen. In 1994 zendt de IKON de film Dood op verzoek uit die in binnen- en buitenland veel los maakt. Toch zal het nog tot 2001 duren voordat de wet er is. LUX blikt terug en vooruit met betrokkenen, onder wie de huisarts uit Dood op verzoek, Wilfred van Oijen en Anne-Mei The, schrijver van het boek Verlossers naast God, over de ontstaansgeschiedenis van de euthanasiewetgeving. (30 mei)

Zijn woorden drogen op
Hoe gaan we om met het levenseinde van demente mensen? Veel mensen zeggen van tevoren tegen hun naasten dat ze niet meer willen leven als ze totaal dement worden. De angst voor onwaardigheid en afhankelijkheid is groot. Euthanasie krijg je in Nederland alleen als je nog volledig wilsbekwaam bent. Wie dement wordt, zal het dus snel moeten regelen. De praktijk wijst uit, dat het dan in veel gevallen toch nog te vroeg is. Want er zijn nog zoveel heldere momenten. In deze aflevering volgen we Niels. Hij is 44 jaar oud en vroeg dement. Zijn ziekte, frontotemporale dementie, ging razendsnel. Drie maanden na de diagnose wordt hij opgenomen in een verpleeghuis, want thuis werd hij onhoudbaar. Zijn woorden drogen op en hij is te laat voor euthanasie. Hoe gaat zijn familie om met zijn wilsonbekwaamheid en verlies van waardigheid? Kon hij niet beter dood zijn? Is zijn lijden ondragelijk? En voor wie? We volgen Niels, zijn naasten en zijn verzorgers in hun gevecht om de laatste jaren van zijn leven voor iedereen nog zo waardevol mogelijk te maken. (6 juni)

Nabij tot het einde
LUX volgt Marc Desmet, arts in het Jessa-ziekenhuis in Hasselt, België. Hij is daar hoofd van de palliatieve afdeling en is naast arts ook Jezuïet. Een belangrijke vraag voor hem is of er in ons begrip van menswaardigheid nog plaats is voor het lijden. Het hoort tot de waardigheid van de mens om het lijden te bestrijden, maar wat we ook doen, er blijft lijden. Intensieve zorg zou volgens Desmet veel meer moeten bestaan uit aandacht voor het familieleven van de patiënt tijdens het sterven. Al het mogelijke doen moet veel ruimer worden opgevat dan alleen levensverlengende en fysisch-technische aspecten. Kan in een samenleving die individualisme en autonomie hoog in het vaandel draagt, een palliatieve afdeling een oase zijn waar wordt herontdekt wat gemeenschap is? Desmet pleit voor 'autonomie in relatie' en stelt de prangende vraag of we elkaar nog tot last kunnen zijn. (13 juni)

Op is mijn leven...
Voor het eerst in de geschiedenis zullen we het massaal bijna een eeuw met onszelf moeten uithouden. Maar veel tachtigers en negentigers beschouwen hun leven als voltooid. De burgerinitiatiefgroep Uit Vrije Wil zet dit concept 'voltooid leven' succesvol in de markt. Maar wat is een voltooid leven, wie bepaalt dat en in hoeverre zijn gebrek aan bijvoorbeeld vitaliteit, sociale contacten, en geestelijk en lichamelijk vermogen bepalende factoren? Moeten we als samenleving daar niet iets tegenover zetten, en zo ja wat? In LUX een aanzet tot een zinnige invulling van 'de nieuwe waardigheid' van deze voor de mensheid totaal nieuwe levensfase. Met oud-politicus en schrijver Jan Terlouw, die zich aan het burgerinitiatief heeft verbonden, zijn dochter Ashley, hoogleraar rechtssociologie en Katuscha Tellegen, lid van de initiatiefgroep Uit Vrije Wil en hoogleraar ethiek Frits de Lange, die het boek schreef getiteld: De mythe van het voltooide leven. Hij meent dat het dagelijkse huiswerk voor een zinnige ouderdom bestaat in het vinden van manieren om het verval te slim af te zijn. (20 juni)

Redactie: Ruben Altena, Janine van Dijk, Witho Oost, Vanessa Ramaker, Janneke Veger; productie: Margie Monfils; Regie:Eveline van Dijck; Samenstelling & regie: Wilberry Jakobs eindredactie: Ida Overdijk