Wageningen Universiteit en Researchcentrum
3 jun 2010
Nummer: R
De genetische bouwstenen voor aardappels met duurzame resistentie tegen
phytophthora zijn inmiddels voorradig, zegt plantenveredelaar Evert
Jacobsen. Hij mag echter geen veldproeven met de recent verkregen
resistentiegenen doen om dat uit te testen.
Zes proefschriften over de aardappel en zijn belangrijkste belager
komen dezer dagen uit. Vier proefschriften bij de leerstoelgroep
Plantenveredeling van Wageningen University, onderdeel van Wageningen
UR, gaan over de resistentie van aardappel tegen phytophthora. Vorige
week promoveerde Mathieu Pel, deze maand volgen Anoma Lokossou, Nicolas
Champouret en Estelle Verzaux. Medepromotor Evert Jacobsen is tevreden
over de oogst. âWe weten veel meer van de resistentiemogelijkheden
tegen phytophthora dan vier jaar geleden.â
R-genen
In de eerste plaats hebben de onderzoekers veel resistentiegenen
(R-genen) in wilde aardappel en cultivars gevonden die de aardappel
beschermen tegen de ziekteverwekker. âIn totaal hebben we tot nu toe 24
R-genen geïsoleerdâ, zegt Jacobsen. Daarbij zitten genen van
verschillende aardappelsoorten die verschillend lijken, maar in feite
op hetzelfde resistentie-gen zijn gebaseerd. Als je deze dubbeling
weghaalt, kom je op acht tot negen verschillende clusters met
resistentiegenen.â
Â
Ten tweede hebben de onderzoekers enkele bijbehorende avirulentiegenen
in Phytophthora infestans gevonden. Deze avirulentiegenen (Avr-genen)
produceren stofjes die door de R-genen in de aardappel worden herkend
en die daarmee een immuunreactie in de aardappel opwekken, zodat de
ziekteverwekker de aardappel niet aantast. De promovendi hebben
Avr-genen gevonden die aangrijpen op verschillende
verdedigingsmechanismen in aardappels. Door meerdere resistentiegenen
via genetische modificatie in aardappel in te bouwen die verschillende
avirulentiegenen herkennen, lijkt duurzame resistentie in theorie
mogelijk.
Veldproeven
Jacobsen vermoedt dat er drie tot vijf resistentiegenen nodig zijn voor
duurzame resistentie. Hij wil graag met veldproeven uittesten welke
R-genen snel doorbroken worden door phytophthora, welke langzaam en
welke niet worden doorbroken. âDan kunnen we met R-genen gaan schuiven
om de juiste combinatie voor resistentie vast te stellen. We denken aan
dynamische rassenontwikkeling, waarbij we per generatie weer een ander
setje R-genen gebruiken. Ook moeten we altijd een beetje blijven
spuiten, want phytophthora is een zeer flexibele en agressieve
ziekteverwekker.â
Flexibel
Dat vindt ook fytopatholoog Francine Govers, groot kenner van de
aardappelziekte en de komende weken promotor bij twee promoties. âKlaas
Bouwmeester, die 31 mei promoveerde, toont aan dat een avirulentiegen
in Phytophthora infestans dat niet te doorbreken leek, nu toch is
doorbrokenâ, zegt ze. âP. infestans is erg flexibel. Hij past zijn
aanvalsrepertoire aan aan de omstandigheden. Daarom moet je heel
strategisch R-genen in aardappel stapelen. Bovendien kunnen diverse
soorten van Phytophthora met elkaar kruisen, blijkt uit
promotieonderzoek van Laurens Kroon. Die natuurlijke hybrides vormen
een toenemende bedreiging voor de landbouw en de natuur.â
Govers is groot voorstander van veldproeven en monitoring van
Phytophthora in het veld. âJe moet eigenlijk permanent meten of
Phytophthora over mogelijkheden beschikt om de resistentie te
doorbreken.â
Blokkeren
Tegenstanders van genetische modificatie weten de veldproeven echter te
blokkeren, door de vergunningsaanvraag voor de proeven aanhangig te
maken bij de Raad van State. âHet kost tegenwoordig meer moeite om
veldproeven te doen dan tien jaar geledenâ, zegt Jacobsen. Govers: âHet
arsenaal aan R-genen tegen Phytophthora groeit, maar ik zie niet snel
een resistente GMO-aardappel op de Nederlandse markt komen.â | Albert
SikkemaÂ
Â
Foto: Aangetaste bladeren.
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
blad voor Wageningen UR (University & Research centre). Meer informatie
bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@wur.nl. Zie ook www.resource.wur.nl.
Publicaties