Naomi Ellemers: âNu heb ik de kans om iets te doen wat echt vernieuwend isâ
Naomi Ellemers, hoogleraar Sociale psychologie van de organisatie, is
een van de vier winnaars van de Spinozapremie 2010. âDit is natuurlijk
fantastisch â iets waar je als onderzoeker niet eens van durft te
dromen!â
On-Nederlandse prijs
Het meest bijzondere aan de prijs vindt Ellemers dat deze zo
on-Nederlands is. âNormaal gesproken moet je eerst een gedetailleerd
plan maken, en met vooronderzoek aantonen dat alles werkt zoals je
denkt, voordat je geld voor onderzoek kunt verwerven. Nu krijg ik op
grond van mijn prestaties in het verleden en het vertrouwen dat men
heeft zomaar de kans om een groot bedrag aan onderzoek te besteden,
zonder eerst al die plannen uit te werken. Dat is fijn, want iedere
onderzoeker weet dat plannen die verder gaan dan het eerstvolgende
onderzoek ook geen garantie op succes bieden. Ze moeten altijd
bijgesteld worden als de eerste resultaten binnen zijn. Deze prijs
geeft me dus de kans om iets te doen wat echt vernieuwend is, en
waarvan ik zelf ook nog niet precies weet hoe het werkt. Dat is uniek
in Nederland.â
Morele waarden
Naomi Ellemers onderzoekt het gedrag van mensen in groepen. Daarbij
zijn waarden en normen in het geding. Normen gaan over de vraag welk
gedrag we al of niet acceptabel vinden. Waarden gaan over idealen,
zoals: wat vinden we belangrijk in het werk, welke doelen willen we
bereiken, wat is een goede werknemer?
Bij een groep horen
Ellemers: 'Vroeger werd altijd gedacht dat mensen tot bepaalde groepen
wilden behoren, omdat dat ze dat concreet iets opleverde, zoals geld of
macht. Maar dat blijkt niet het belangrijkste te zijn. Mensen willen
bij een groep horen vanwege de morele waarden waar zo'n groep voor
staat. Het is belangrijk dat anderen onze waarden respecteren. Als dat
niet zo is, voelen mensen zich bedreigd in wie ze zijn en waar ze voor
staan. Dat is het geval als collega's denken dat je andere dingen
belangrijk vindt in je werk, alleen omdat je tot een andere groep
behoort. Bijvoorbeeld omdat je als enige vrouw in een team zit dat
verder alleen uit mannen bestaat.'
Fysiologische experimenten
Uit fysiologische experimenten die Ellemers doet wordt duidelijk dat
mensen die zich op deze manier bedreigd voelen, lichamelijke stress
ervaren. Op termijn kan dit zelfs tot gezondheidsproblemen leiden.
Ellemers: 'Met elektrodes kunnen we hartslag- en bloeddrukverschillen
meten, door speeksel uit wangslijm af te nemen kunnen we
cortisolbepalingen doen. Cortisol is een hormoon dat aangeeft in
hoeverre het lichaam een stressreactie vertoont. Dat zijn allemaal
onbewuste reacties die mensen zelf niet onder controle hebben. Daaraan
kunnen wij zien wat een bepaalde situatie met ze doet, al voordat ze
zelf in de gaten hebben hoe ze reageren.'
Bedreiging of uitdaging
Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen twee soorten reacties op
spannende situaties. Sommige mensen ervaren zo'n situatie als een
bedreiging, anderen zien het als een uitdaging. We hebben kunnen
vaststellen dat mensen die een situatie als bedreigend zien, minder
goed gaan presteren, bijvoorbeeld op IQ-testen. Mensen die zich
uitgedaagd voelen, gaan juist beter presteren. Ellemers: âAls ik vertel
over ons onderzoek blijken HR managers die zich bezig houden met
vraagstukken rond diversiteit dit zeer interessant te vindenâ.
Ellemersâ onderzoeksgroep is nu bezig te kijken onder welke
omstandigheden mensen zich bedreigd voelen, en hoe je ervoor kunt
zorgen dat ze in plaats daarvan uitgedaagd worden.
Metingen aan het brein
Met het geld van de Spinozapremie, 2,5 miljoen euro, kan Ellemers nu de
volgende stap in het onderzoek gaan zetten: kijken wat er in zoân
stress-situatie precies gebeurt in het brein. âWe brengen daarvoor
bijvoorbeeld elektroden aan op het hoofd, waarmee we kunnen kijken
welke activiteit in het brein ontstaat als reactie op informatie die
mensen aangeboden krijgen.ãSoms zeggen mensen bijvoorbeeld tegen ons
dat ze zich er niks van aantrekken als anderen negatief op hen
reageren. Met deze metingen kunnen we zien of dat echt zo is, of dat ze
toch meer geraakt zijn dan ze zelf denkenâ
Naomi Ellemers
Naomi Ellemers geldt als een zeer productieve en invloedrijke
onderzoeker op haar vakgebied. Ze doet onderzoek naar de effecten van
statusverschillen tussen groepen, diversiteit in organisaties, en
betrokkenheid en inspanning in taakgroepen. Ze richt zich met name op
het belang van sociale identiteit voor (werk)motivatie, prestaties en
innovatie in werkteams. Andere belangrijke onderzoeksthemaâs zijn het
belang van sociale identiteit voor minderheidsgroepen en discriminatie
op de arbeidsmarkt.
Ellemers (1963) werd in 1999 benoemd aan de Universiteit Leiden. Ze
studeerde en promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen, beide
afgerond met het predicaat cum laude. Tot aan haar benoeming in Leiden
werkte ze aan de Vrije Universiteit. In januari van dit jaar nam
Ellemers de eerste KNAW Merianprijs voor vrouwen in de wetenschap in
ontvangst. De prijs werd toegekend voor haar excellente
wetenschappelijk onderzoek en haar actieve inzet voor gelijke kansen
voor vrouwen in de wetenschap. In 2008 ontving zij de Europese Kurt
Lewin Award voor haar werk.
Links
* Persoonlijke pagina Naomi Ellemers
Video
Fast Facts - Naomi Ellemers - De macht van de situatie; Hoe krijg je
zicht op onbewuste groepsinvloeden
Nieuwsberichten
* Promotie Dennis Bleeker (Sociale en Organisatiepsychologie) op 10
juni 2010: samenvatting proefschrift (pdf, Engelstalig)
* Universiteit Leiden wil 25% meer vrouwen in de top (09-03-2010)
* Uitreiking eredoctoraat aan Prof.dr. Susan Fiske (08-02-2010)
* Eerste KNAW Merianprijs voor Naomi Ellemers (03-11-2009)
* Eerste KNAW Merianprijs naar psychologe Naomi Ellemers (persbericht
KNAW)
* Liever âhet goedeâ dan âhet slimmeâ (interview in âAkademie
Nieuwsâ) (pdf)
* Over de KNAW Merianprijs
* We werken graag bij een bedrijf dat deugt (artikel in Trouw,
05-09-2009)
* Kurt Lewin Award voor prof.dr. Naomi Ellemers (11-06-2008)
Onderwijs en onderzoek
* Sociale en Organisatiepsychologie
* Morality and Identity: How shared norms and values determine the
way we see ourselves and interact with others (Engelstalig)
* Bacheloropleiding Psychologie
* Masteropleiding Psychology (Engelstalig)
Â
Universiteit Leiden