Wageningen Universiteit en Researchcentrum
10 jun 2010
Nummer: R
Twee jaar geleden stonden westerse investeerders in de rij om plantages
met het energiegewas jatropha aan te leggen in Mozambique. Door de
kredietcrisis en plantenziekten is daar niet veel van terecht gekomen.
Dat stelt Maja Slingerland van de leerstoelgroep Plantaardige
productiesystemen van Wageningen University, onderdeel van Wageningen
UR.
Veel westerse bedrijven die een jatropha plantage wilden aanleggen met
risicodragend kapitaal, zijn alweer failliet. âBij de start hebben ze
tien procent van de benodigde investering op tafel gelegd, de andere
negentig procent moest komen van institutionele beleggersâ, zegt
Slingerland. âDoor de economische crisis was dat geld er niet meer.â
Verder kampt de jatropha met schimmels en insecten die de plant kaal
vreten. âHet kost tien jaar om de agronomie van de plant te begrijpen
en genetisch superieure variëteiten te selecteren.â Het areaal aan
jatropha in Mozambique groeit slechts met ca. 200 hectare per
plantage per jaar. Het duurt drie jaar voordat de plant de oliehoudende
zaden maakt en er zijn nog geen fabrieken die de olie kunnen verwerken
tot biodiesel.
Infrastructuur
De regering van Mozambique wil de import van fossiele brandstoffen
vervangen door de productie van biobrandstoffen. Ze wil investeren in
biobrandstoffen om de infrastructuur op het platteland te verbeteren en
om de lokale energievoorziening te garanderen. âEr is ruimte genoeg
voor energiegewassenâ, zegt Slingerland. âMaar ze worden tot nu toe
verbouwd in het kustgebied nabij bestaande infrastructuur, bedoeld voor
de export.â
De energiegewassen worden hoofdzakelijk geteeld op plantages van
buitenlandse eigenaren, die vaak met omringende boeren moeten
onderhandelen om een groot perceel te bemachtigen. Meestal krijgen de
omwonenden elders een stukje grond, zodat het niet direct ten koste
gaat van de lokale voedselproductie. Het is niet aantrekkelijk voor de
boeren om zelf jatropha te verbouwen. âHet is een nieuw gewas, de
kennis over de productie is rudimentair. Dan neemt een boer geen
risico.â
Sweet sorghum
Dat geldt ook voor de productie van sweet sorghum. Een Zweeds bedrijf
wil het graan van sweet sorghum voor voedsel gebruiken en de
suikerrijke stengel voor de productie van ethanol. Klinkt goed, vindt
de overheid. âMaar sweet sorghum smaakt nietâ, zegt Slingerland. âDe
boeren weten dat, die gaan het niet verbouwen als voedingsgewas. Aan
ons de taak dat weer uit te leggen aan de overheid.â
De Mozambiquaanse regering wil niet dat voedingsgewassen als zonnebloem
en cassave gebruikt worden om bio-energie van te maken, maar
Slingerland ziet juist hier kansen. âZonnebloem is heel goed op de
boerderij te verwerken in een oliefabriekje en kan ook als spijsolie
gebruikt worden. En de cassaveoogst is plaatselijk gedaald van twaalf
naar zes ton per hectare, omdat de vraag naar cassave voor export is
afgenomen. De boeren kunnen de productie weer intensiveren als de markt
aantrekt omdat de cassave omgezet kan worden in ethanol of biogas.â Ze
ziet vooralsnog weinig competing claims tussen voedsel en biobrandstof
in Mozambique.
Bijmengen
Het onderzoek wat de bio-energie hype betekent voor de boeren in
Mozambique vindt plaats in het kader van een partnershipprogramma van
Wageningen UR met DGIS. Een dozijn MSc-studenten heeft binnen dit
programma case studies uitgevoerd. Ook adviseert Marc Schut,
PhD-student bij Communicatiewetenschappen, de Mozambiquaanse overheid
over duurzame bio-energie productie.
Als de regering geen aanvullende maatregelen neemt, ontstaat geen
interne markt in Mozambique voor bio-energie, zegt Slingerland. âDe
regering kan bijvoorbeeld een bijmengverplichting afkondigen om de
binnenlandse productie aan te wakkeren.â | Albert Sikkema
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
blad voor Wageningen UR (University & Research centre). Meer informatie
bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@wur.nl. Zie ook www.resource.wur.nl.
Publicaties Competing Claims, Competing Models