Amsterdam, 23 juni 2010
Immuuntherapie tegen huidkanker
Uitgezaaide melanoom, een agressieve en moeilijk behandelbare vorm van huidkanker, kan men in principe bestrijden door kunstmatig een andere huidaandoening op te wekken: vitiligo. Bij deze auto-immuunziekte valt de eigen afweer pigmentcellen (melanocyten) in het lichaam aan. Die worden afgebroken en er ontstaan witte vlekken op de huid. Bij melanoom is sprake van woekering van melanocyten; afbraak daarvan is dan ook gunstig. Met behulp van het schadelijke (want vitiligo-bevorderende) huidbleekmiddel monobenzon kan deze afbraak door het immuunsysteem worden gestimuleerd. Dit blijkt uit het proefschrift waarop AMC-onderzoeker in opleiding Jasper van den Boorn op 6 juli hoopt te promoveren. Van den Boorn bedacht een nieuwe vorm van immuuntherapie - MIC - die bij muizen met melanoom goede resultaten oplevert.
Sommige melanoompatiënten krijgen door immuuntherapie vitiligo. Zij hebben een relatief gunstige prognose; de eigen afweer zorgt dan namelijk voor het opruimen van pigmentcellen èn woekerende melanocyten. Dit gegeven gebruikte Van den Boorn in een nieuwe vorm van immuuntherapie: MIC. Daarvoor combineerde hij het huidbleekmiddel monobenzon (dat vitiligo opwekt) met twee immuunstimulerende verbindingen (Imiquimod en CpG). Muizen met melanoom reageren goed op de nieuwe behandeling, blijkt uit een recente publicatie in het gezaghebbende tijdschrift PLoS One. In de meeste muizen (85 procent) belette MIC de tumorgroei en daardoor steeg de overlevingsduur aanzienlijk. Meer dan 60 procent van de proefdieren bleef na afloop van de behandeling tumorvrij. In de toekomst moeten klinische trials uitwijzen of MIC zich ook leent voor behandeling van mensen.
Melanoom ontstaat uit pigmentcellen die het lichaam beschermen tegen schadelijke invloeden van zonlicht. Daardoor zijn ze echter ook relatief ongevoelig voor chemotherapie en bestraling. Wel kan het immuunsysteem melanoomcellen via herkenningstekens op het celoppervlak opsporen. In toenemende mate wordt daarom geprobeerd uitgezaaid melanoom te behandelen met immuuntherapie. Daarbij is het de bedoeling om de eigen afweer in te zetten tegen de huidkankercellen. Voor de bestaande vormen van immuuntherapie komen echter niet alle patiënten in aanmerking. Bovendien zijn ze duur, arbeidsintensief en belastend voor de patiënt. Nog belangrijker: de overleving van melanoom-patiënten verbetert er op dit moment nauwelijks door.
Noot voor de redactie (
Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam