Waterschap Aa en Maas
waternavel en Stierkikker
Internationale samenwerking bestrijding waternavel en Stierkikker
De Stierkikker, ook wel Amerikaanse brulkikker genoemd, en de
waterplant Grote waternavel zijn uitheemse soorten. Ze verdringen de
inheemse soorten en verstoren het natuurlijke evenwicht in vijvers en
waterlopen. Ze bedreigen niet alleen de biodiversiteit, ze veroorzaken
ook grote economische schade.
De Grote waternavel woekert al meer dan 15 jaar in waterlopen in
Vlaanderen en Nederland. De Stierkikker zit nog niet in Nederland, maar
wel in België, vlak bij de grens. Met Europese steun (Interreg-project
Invexo, 2009-2012) wordt er grensoverschrijdend samengewerkt om onder
meer deze probleemsoorten aan te pakken. Ook waterschap Aa en Maas
participeert samen met de ander drie Brabantse waterschappen op het
onderwerp Grote waternavel ook in dit project. Vanmiddag gaven
gedeputeerde Onno Hoes samen met zijn Belgische evenknie van de
provincie Antwerpen het startschot. Langs de rivier de Mark in
Hoogstraten vestigden terreinbeheerders en onderzoekers de aandacht op
de lastige plant en de vraatzuchtige kikker.
Ecoloog Jeff Samuels van het waterschap Brabantse Delta voert al jaren
strijd tegen de Grote waternavel. "De plant is via tuincentra in
privévijvers terechtgekomen, en van daaruit in de waterlopen. Hij
woekert en vormt zo een dik tapijt op het water, waardoor in het water
zuurstoftekort ontstaat. Omdat hij de natuurlijke waterafvoer
belemmert, kan hij ook overstromingen veroorzaken. Zijn groei is
'explosief': als het warm genoeg is, kan hij zich op één week
verdubbelen! En elk fragmentje van een paar cm kan uitgroeien tot weer
zo'n nieuwe groene mat op het water. Daarom moet er heel zorgvuldig en
herhaaldelijk worden verwijderd, zoals hier op de Mark is gebeurd." Met
succes, want op dit moment is er geen Grote waternavel meer te zien.
"Misschien heeft de strenge winter, bovenop de intensieve machinale en
manuele verwijdering, voor een extra slag gezorgd. Maar ondanks de
inspanningen duikt de plant in volle zomer op steeds meer plaatsen op.
Het kost jaarlijks honderdduizenden euro's om de waterlopen vrij te
krijgen, vrij te houden en het plantafval af te voeren." Momenteel
zoeken de partners in het labo en in de praktijk uit wat de beste
bestrijdingsmethoden zijn. De plant doet het ook goed op drassige
oevers, daar is verwijdering extra moeilijk. De vraag is ook wat er met
dat steeds toenemende plantafval moet gebeuren. Verwerking tot
veevoeder of compost is een mogelijk spoor, er energie uit winnen door
gisting een ander. Ook het probleem en de aanpak van andere `invasieve'
uitheemse waterplanten zoals Waterteunisbloem en Parelvederkruid worden
onderzocht.
Vraatzuchtige kikkers
De eigenaar van een privévijver in Hoogstraten schrikt behoorlijk
wanneer een onderzoeksmedewerker een fuik uit het water haalt, met
daarin de vangst van één nacht. "Ik had wel een paar kikkers verwacht,
maar niet ... dit", zegt hij, wijzend naar de honderden door elkaar
krioelende kikkervissen in verschillende stadia van ontwikkeling. Er
zitten `dikkopjes' tussen van 16 cm. "Een volwassen Stierkikker kan tot
25 cm groot worden en een halve kilo wegen", zegt Mieke Hoogewijs,
soortencoördinator van de provincie Antwerpen. "Het is eigenlijk een
Noord-Amerikaanse kikker, die aanvankelijk voor de kweek, voor zijn
kikkerbillen dus, in Europa werd ingevoerd. Hij is in België in de
vrije natuur terechtgekomen en verovert op verschillende plekken
stilstaande, warme, ondiepe wateren met veel planten. Onder meer de
inheemse kikkers en hun larven, libellen en vissen staan op zijn menu.
Hij eet zelfs kleine watervogels en hun kuikens. Hij kan ook drager
zijn van een schimmel die gevaarlijk is voor andere amfibieën. De
Stierkikker behoort volgens experts internationaal tot "de 100 ergste
exotische soorten".
Voorlopig zit de Stierkikker nog niet in Nederland, maar wel vlak bij
de grens. "In het voorjaar werden Nederlandse en Vlaamse vrijwilligers
opgeleid. Ze houden elk een afgesproken gebied in de gaten om zo snel
mogelijk de aanwezigheid van het beest te kunnen melden. Dat is
belangrijk, hoe vroeger we erbij zijn, hoe beter." Hoe ze de kikkers
denken weg te krijgen? "In het labo onderzoeken we of sterilisatie van
volwassen dieren de uitbreiding van een populatie kan tegengaan. De
volwassen Stierkikkers zijn schuw en moeilijk te vangen. Er zijn daarom
ook experimenten met lokstoffen. In de provincie Antwerpen vergelijkt
men nu verschillende methoden: wegvangen van de kikkervissen, laten
leeglopen van vijvers, of snoek uitzetten, dat lijkt ook te helpen."
Over één ding zijn alle experts het eens: preventie is véél goedkoper
dan bestrijding. "We moeten vermijden dat er nog meer of nieuwe
uitheemse probleemsoorten bijkomen."
Binnen het Invexo-project gaat er ook aandacht naar de Amerikaanse
vogelkers, die al tientallen jaren een probleem vormt. Ook voor
bijvoorbeeld de grauwe gans en de Canadese gans worden de krachten
gebundeld.
Wat kunt u doen?
· Een vijversysteem ontwikkelt zich vanzelf. Door er zelf soorten in
te brengen, verstoort u die ontwikkeling. Inheemse kikkers en
salamanders vinden zelf de weg naar uw vijver.
· Koop inheemse (water)planten. Vraag ernaar in de speciaalzaak of
vijver- of tuincentrum. Verkoop van Grote waternavel is sinds 2001
verboden in Nederland.
· Zorg ervoor dat uitheemse (water)planten en dieren niet
`ontsnappen' in de vrije natuur.
· Gooi planten uit vijver of aquarium bij het gft of op de
composthoop, nooit in een vijver, sloot of waterloop. Ook vissen,
schildpadden, slakken, kreeftjes en watervlooien uit uw vijver of
aquarium, horen vaak niet thuis in onze natuur en kunnen schade
veroorzaken.
· Hebt u grote waternavel of een stierkikker waargenomen? Meld het
op www.waarneming.nl. Op de website van RAVON vindt u hoe u een
stierkikker kunt herkennen, onder meer aan zijn typisch geluid.
Raak geen stierkikkers aan. Hij kan drager zijn van een amfibieschimmel
die gevaarlijk is voor de inheemse amfibieën.
www.invexo.eu