Ingezonden persbericht
Opmerkelijk divers taalonderzoek
Naar buiten toe zichtbaar maken waar Leiden goed in is. Dat was de gedachte toen het College van Bestuur in 2009 elf profileringsgebieden aanwees. Een daarvan is Language Diversity in the World, waarin taalkundigen met allerlei achtergronden samenwerken. Lisa Cheng (hoogleraar taalwetenschap) en Maarten Mous (hoogleraar Afrikaanse taalkunde) zijn samen met Alexander Lubotsky (hoogleraar Indo-Europese taalwetenschap) verantwoordelijk voor de coördinatie van dit profileringsgebied.
Door Martin Hulst
"Wij hebben in Leiden een rijkdom aan kennis van heel verschillende talen", aldus Mous. "Tot voor kort zijn dat aparte eilanden geweest. In Leiden University Centre for Linguistics (LUCL) zijn alle taalkundigen samengekomen, waardoor we elkaar kunnen versterken. De mensen die taal in het algemeen willen begrijpen hebben kennis van een grote diversiteit aan talen nodig. En de mensen die vanaf de andere kant een enkele taal willen begrijpen, kunnen tot veel diepere kennis komen vanuit het begrip van taal in het algemeen."
Bij Language Diversity in the World is alleen Geesteswetenschappen betrokken. Toch is het onderzoek binnen dit profileringsgebied interdisciplinair. Voor het LUCL werken fonologen, syntactici, theoretische taalkundigen en psycho- en sociolinguïsten. De taal kan zo op beschrijvende, theoretische en experimentele wijze worden benaderd. De samenwerking tussen al deze benaderingen wordt binnen het profileringsgebied verder doorgevoerd.
AIO-projecten
De start van drie AIO-projecten is het eerste wapenfeit van Language Diversity in the World. Cheng legt uit: "Medewerkers die oorspronkelijk geen gezamenlijke projecten hebben, zijn met elkaar gaan praten. Ze hebben kennisgemaakt met elkaars onderzoek en dat leverde drie AIO-projecten op, waarmee we in september gaan beginnen."
Het eerste project draagt de naam Plural as value of Cushitic gender: a psycholinguistic study. Mous: "We kijken naar een vreemde situatie bij de uitdrukking van geslacht in Afrikaanse talen. In het Nederlands heb je een onderscheid tussen 'de' en 'het'. Bij bepaalde Afrikaanse talen zijn er drie onderscheidingen. Die derde is niet onzijdig, zoals in veel andere talen, maar meervoud. Meervoud zit dus bij geslacht, terwijl het eigenlijk bij getal hoort. Wij willen dit psycholinguïstisch gaan onderzoeken. We willen dus kijken of je in de hersenen van mensen kunt aanwijzen of de derde onderscheiding met getal of geslacht te maken heeft, bijvoorbeeld door reactietijden te meten."
Het tweede project heet Information structure in Welsh and its implications for diachronic syntactic change. Cheng: "Met dit project willen we tot nieuwe inzichten komen over het hoe en waarom van syntactische verandering. We gaan onder andere de syntactische variatie analyseren die we aantreffen in de uitgebreide zestiende-eeuwse kroniek in het Welsh van Elis Gruffyd."
Het derde project gaat over het aspect in de Slavische talen zoals het Russisch of het Pools. Mous: "In werkwoordsuitdrukkingen in het Nederlands heb je combinaties van tijd en aspect, bijvoorbeeld bij de voltooid tegenwoordige tijd. Voltooid is het aspect en tegenwoordig is de tijd. De meeste talen mengen dat, andere talen geven alleen tijd aan. Er zijn ook talen, zoals de Slavische talen, die bij elk werkwoord het aspect aangeven. Dat gebeurt zelfs als het werkwoord geen tijd heeft, zoals bij de infinitief of de imperatief. We willen onderzoeken hoe dit opmerkelijke en unieke systeem is ontstaan door naar de oudst bekende varianten van het Slavisch te kijken, beginnend bij het Oudkerkslavisch en het Oud-Russisch."
De laatste spreker van het Yaaku, een taal uit Kenia
Andere faculteiten
Op het moment werken mensen van het LUCL ook samen met onderzoekers van andere faculteiten. Dat gebeurt bijvoorbeeld in het Leiden Institute for Brain and Cognition (LIBC), wat valt onder het profileringsgebied Brain function and dysfunction over the lifespan. Verrassend onderzoek is het gevolg. Cheng: "Wij hebben een project met biologen. We vergelijken taalverwerving bij kinderen met het leren van zang bij vogels. Is de ontwikkeling van zang een goed voorbeeld, een diermodel, voor hoe kinderen een taal leren?"
Er zijn ook projecten waarin mensen van het LUCL samenwerken met archeologen. Willem Adelaar, hoogleraar Indiaanse talen en culturen, heeft langdurig samengewerkt met archeologen van Midden-Amerika. Mous: "Men wil zich een voorstelling maken van de cultuur achter de vondsten. Dat is voor archeologen en taalkundigen zelfstandig moeilijk. Door de disciplines samen te brengen, proberen we een beter idee te krijgen van welke elementen tot een cultuur hebben behoord."
Maatschappelijk relevant
Het onderzoek van Language Diversity in the World levert inzichten op die voor de maatschappij waardevol zijn, bijvoorbeeld bij het overbruggen van culturele verschillen. Cheng: "Als we bijvoorbeeld meer inzicht hebben in de structuur van talen zoals het Turks, Berbers en Arabisch, dan kunnen we wellicht ook betere methoden bedenken om mensen met deze achtergrond Nederlands te leren."
Met het geld voor het profileringsgebied wordt in ieder geval eens per jaar een publiekssymposium georganiseerd. Een studentassistent werkt op het moment al aan de voorbereiding van het eerste symposium, dat ergens eind november gehouden wordt. Het zal gaan over meertaligheid, een actueel onderwerp dat niet alleen interessant is voor wetenschappers, maar ook voor ouders en docenten. Cheng: "Er wordt volop gediscussieerd over dit onderwerp. Is tweetaligheid goed of niet? Moeten allochtone kinderen eerst hun eigen taal leren en dan pas Nederlands? Of allebei tegelijk? Of alleen maar Nederlands?" Over dit soort vragen zal men op het symposium een hele dag lezingen geven.
Een goed moment
Het profileringsgebied Language Diversity in the World komt op een goed moment. Mous: "Er is vanuit maatschappij en politiek groeiende aandacht voor diversiteit. Men houdt zich bezig met de rechten van inheemse volkeren en men gelooft in de bescherming van talen die langzaam verdwijnen. Diversiteit moet blijven bestaan. Ook binnen de taalkunde is er een groeiende belangstelling voor diversiteit. Allerlei centra gooien dat woord nu in hun titel. Wíj kunnen dat goed waarmaken."