Senaat bekrachtigt nieuwe status voor eilanden van de Nederlandse Antillen
7 juli 2010
Impressie van het debat
Het land Nederlandse Antillen binnen het Koninkrijk der Nederlanden
verdwijnt. Daarvoor in de plaatsen komen twee nieuwe landen: Curaçao en
Sint Maarten, naast het al sinds 1986 bestaande land Aruba. De eilanden
Bonaire, Sint Eustatius en Saba worden openbare lichamen binnen het
land Nederland. De streefdatum is 10 oktober van dit jaar: 10-10-10.
Aan het slot van een historisch debat op dinsdag 6 juli heeft de Eerste
Kamer in aanwezigheid van afgevaardigden van de Nederlandse Antillen en
Aruba en van de ministerpresidenten van deze landen de noodzakelijke
wijzigingen van het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden met
algemene stemmen aanvaard.
Ook stemde de Eerste Kamer in met een reeks rijkswetten over openbaar
ministeries, politie, de Raad voor de Rechtshandhaving, financieel
toezicht en de vaststelling van de zeegrens tussen Curaçao en Bonaire
en tussen Sint Maarten en Saba. De senaat bekrachtigde eveneens een
aantal nieuwe rijkswetten voor instelling van een Gemeenschappelijk Hof
van Justitie, alsook de aanpassing van bestaande rijkswetten als gevolg
van de oprichting van de nieuwe landen. De SP-fractie liet aantekenen
tegen de wet op het financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten te
zijn.
Op eigen kracht
Voor de stemmingen spraken de beide ministerpresidenten van de
Nederlandse Antillen en Aruba, respectievelijk mevrouw De Jongh-Elhage
en de heer Eman, de Leden van de Eerste Kamer toe. Ook Voorzitter
Atacho van de Staten van de Nederlandse Antillen en voorzitter Croes
van de Staten van Aruba voerden in de Eerste Kamer het woord.
Statenvoorzitter Croes zei dat Nederland en de eilanden in het
Caribisch gebied elkaar voortaan moeten zien als `strategische
partners' die resultaat voor het koninkrijk als geheel kunnen boeken.
Minister-president De Jongh-Elhage herinnerde aan de banden met het
huis van Oranje. Prins Hendrik de zeevaarder, zoon van koning Willem
II, wiens geschilderde evenbeeld prominent in de vergaderzaal hangt
achter de stoel van de voorzitter, zette in 1835 als eerste Oranje voet
aan wal op alle bovenwindse en benedenwindse eilanden die later de
Nederlandse Antillen zouden vormen.
Volgens de scheidende minister-president van de Nederlandse Antillen
zijn ook de woorden van wijlen koningin Wilhelmina uit het oorlogsjaar
1942 nog steeds van kracht en inspirerend voor degenen die zich
bezighouden met de herstructurering van het hele koninkrijk. "Steunend
op eigen kracht, doch met de wil om elkander bij te staan", was
destijds het motto van de vorstin in Ballingschap. Volgens De
Jongh-Elhage inspireren deze woorden ook vandaag nog tot samenwerking
en respect tussen gelijkwaardige burgers binnen het Koninkrijk.
Minister-president Eman van Aruba zei dat zijn land een bijdrage wil
leveren aan het ontwikkelen van het `concept koninkrijk'. Hij
herinnerde eraan dat Aruba in 1986 de status aparte heeft verkregen en
aankoerste op volledige onafhankelijkheid in 1996. Het heeft volgens
Eman veel moeite gekost om binnen het Koninkrijk der Nederlanden te
mogen blijven, maar nu wil Aruba ook samen met de andere landen er iets
moois van maken.
Staatssecretaris Bijleveld-Schouten van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties zei dat met het verdwijnen van het land Nederlandse
Antillen er een `rubberen' bestuurslaag wegvalt en er meer rechtstreeks
zaken gedaan kunnen worden met de eilanden afzonderlijk. Voor de
VVD-fractie was het verdwijnen van de dubbele bestuurslaag een van de
belangrijkste redenen om voor te stemmen.
De staatssecretaris beloofde aanzetten te zullen geven voor een
toekomstvisie op de rol van Nederland en de delen in het Caribische
gebied binnen het Koninkrijk der Nederlanden.
Senator Quik-Schuijt van de SP verwoordde gevoelens van onzekerheid
over de toekomst, maar zij hoopte toch op een positieve ontwikkeling.
'Het is zoiets als jongeren die praten over de zin van het geloof. Dat
is een sprong in het duister. Dat doen wij nu ook een beetje. Maar een
sprong in het duister kan ook veel goeds brengen als men er maar
positief tegenaan kijkt.'
Waarborgfunctie
Senator Van Kappen van de VVD zag als positief punt in het debat dat de
ministers-presidenten van Aruba en de Nederlandse Antillen met een
hoofdknik aangaven te begrijpen dat in Nederland zorgen leven over de
toestroom van kansarme Antilliaanse jongeren die hier kansloos zijn en
in het criminele circuit terecht komen. 'Deze hoofdknikken zeggen mij
meer dan alle woorden die al aan dit onderwerp zijn gewijd', zei
senator Van Kappen.
Senator Quik-Schuijt kreeg van de afgevaardigden Atacho en Marlin uit
de Antillen de verzekering dat de landen Sint Maarten en Curaçao gaan
werken aan het opnemen van de rechten van het kind in hun
staatsregelingen.
Overigens moeten de staatsregelingen voor Curaçao en Sint Maarten nog
worden vastgesteld. Voor Sint Maarten zal dat op 20 juli gebeuren,
verzekerde afgevaardigde Marlin en voor Curaçao is eerst een
verkiezingen nodig van een nieuwe Eilandsraad. Deze verkiezing is
voorzien eind augustus. In de huidige Eilandsraad ontbrak de tweederde
meerderheid voor de voorgestelde staatregeling (12 stemmen voor en 9
tegen). In de nieuwe Eilandsraad is slechts een enkelvoudige
meerderheid nodig. Staatssecretaris Bijleveld verzekerde de Eerste
Kamer dat opheffing van het land Nederlandse Antillen per 10 oktober
niet doorgaat als de staatsregelingen voor Curaçao en Sint Maarten dan
niet rond zouden zijn.
Senator Linthorst van de PvdA was kritisch over het volgens haar
ontbreken van strijdbaarheid van de bewindslieden Bijleveld en Hirsch
Ballin op het punt van de waarborgfunctie van Nederland bijvoorbeeld
voor minimumregelingen op het gebied van armoede, onderwijs en zorg.
Staatssecretaris Bijleveld antwoordde op vragen over dit onderwerp dat
het Statuut van het Koninkrijk er niet in voorziet dat Nederland
bijspringt als de landen in het Caribisch gebied met begrotingstekorten
te kampen krijgen. 'Het mag wel, maar het hoeft niet.'
Toekomstvisie
De PvdA-fractie betreurt het dat de wijziging van de staatkundige
verhoudingen niet is aangegrepen om tot meer volwassen verhoudingen
binnen het Koninkrijk te komen. 'Te vaak wordt de communicatie tussen
de partners in het Koninkrijk overheerst door wantrouwen', oordeelde
senator Linthorst. 'Na 56 jaar Statuut zou de vraag wat de PvdA betreft
moeten zijn wat we nu eigenlijk van en met elkaar willen'. Het wachten
is volgens haar fractie op de toekomstvisie die de regering in
samenwerking met de partners gaat ontwikkelen. Positief oordeelde de
PvdA-fractie het dat de regering zich wil inspannen de nieuwe landen op
weg te helpen.
De PvdA-senator wees erop dat in het verleden nooit gebruik is gemaakt
van de mogelijkheid die Nederland heeft om in te grijpen, bijvoorbeeld
als het gaat om de georganiseerde criminaliteit op Sint Maarten. 'Is er
bereidheid of politieke moed om in te grijpen?', vroeg senator
Linthorst. De PvdA-fractie blijft net als andere fracties zorgen houden
over Sint Maarten dat met een bevolking van 40.000 legale bewoners of
70 á 80.000 (inclusief illegalen) een volwaardige regering moet
optuigen. De kleinschaligheid zou de lokale overheid wel eens teveel
afhankelijk van grote bedrijven en organisaties, vreesde senator
Linthorst. Afgevaardigde Marlin was optimistisch: 'We kunnen nu gaan
bouwen aan onze toekomst. Tot dusverre waren we te afhankelijk van het
land Nederlandse Antillen'.
---
* stenogram 6 juli 2010 pdf icoon
Eerste Kamer der Staten Generaal