Rijksoverheid
Datum 12 juli 2010
Betreft Vragen van het lid Peters (GroenLinks) aan de Staatssecretaris van
OCW over e-books en openbare bibliotheken
Hierbij treft u de antwoorden aan op vragen van het lid Peters (GroenLinks) over
de beperkte uitleenmogelijkheid van e-books door bibliotheken.
De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart
De Minister van Justitie,
dr. E.M.H. Hirsch Ballin
1.
Hebt u kennis genomen van het artikel "Het spijt ons, maar het e-book is al
uitgeleend"?1
Antwoord
Ja.
2.
Deelt u de mening dat het van groot belang is dat de bibliotheken klaar worden
gestoomd voor de digitale toekomst?
Antwoord
Ja, om die reden ligt het zwaartepunt van het OCW-innovatieprogramma
openbare bibliotheken bij de opbouw van de digitale bibliotheek. Voor de inhoud
en achtergronden daarvan wordt kortheidshalve verwezen naar de brief van de
vorige Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over dit onderwerp van 15
december 2009.2 Op 17 maart 2010 heeft daarover overleg met de Kamer
plaatsgevonden. De Kamer heeft bij die gelegenheid bij motie van de leden
Vroonhoven-Kok en Leerdam verzocht de introductie van e-books in openbare
bibliotheken te stimuleren.3 Deze motie is aangenomen en wordt langs een aantal
lijnen uitgevoerd. Eind dit jaar zal ik de Kamer in een voortgangsrapportage
bibliotheekinnovatie over de stand van zaken informeren.
3.
Zijn de pilots met "digitale distributie" aangekondigd in het programma "Digitale
openbare bibliotheek" al van start gegaan?
Antwoord
Deze pilots zijn in ontwikkeling.
4.
Worden in deze pilots ook restricties gesteld aan het aantal keren dat een e-book
mag worden uitgeleend? Deelt u de mening dat dit een onlogische restrictie is? Zo
nee, waarom niet?
Antwoord
Een belangrijk kenmerk van digitale media is meervoudig gebruik. Dat zou ook
voor het gebruik van e-books in openbare bibliotheken uitgangspunt moeten zijn.
Uitgevers behandelen de uitleen van e-books vooralsnog analoog aan de uitleen
van papieren boekexemplaren. Dat betekent dat per verstrekte licentie een e-
book op hetzelfde moment maar één keer uitgeleend kan worden. Deze limiet
hanteren de uitgevers, omdat zij inkomstenderving vrezen bij een ruimhartiger
1 De Pers, 27 april 2010
2 Tweede Kamer 2009-2010, 28330, nr. 41
3 Tweede Kamer 2009-2010, 28330, nr. 48
licentiebeleid. Dit knelpunt voor de bibliotheken vormt onderdeel van het overleg
dat de bibliotheeksector met organisaties van auteurs en uitgevers zal voeren
over het uitlenen van e-books.
5.
Is het waar dat er wel een wettelijke regeling is voor leenvergoedingen van
gewone boeken, maar dat die er niet is voor e-books? Zo ja, bent u bereid dit wel
wettelijk te regelen?
Antwoord
De Auteurswet regelt dat een auteur het exclusieve recht heeft zijn werk
openbaar te maken en te verveelvoudigen. De wet maakt hierop een aantal
uitzonderingen, onder meer voor uitleningen van boekexemplaren of
verveelvoudigingen daarvan door openbare bibliotheken.4 De uitzondering geldt
voor de uitleningen van werken die op een fysieke drager zijn vastgelegd,
waaronder papieren boeken, en niet voor digitale versies van boeken die online
worden uitgeleend. Het invoeren van eenzelfde uitzondering voor e-books zou, los
van de wenselijkheid daartoe op dit moment, in strijd zijn met Europese
wetgeving. De uitlening van e-books door bibliotheken vindt plaats door deze
online als downloadbestand en voor een bepaalde periode ter beschikking te
stellen. Het gaat bij de uitlening van e-books dus niet om uitlening of
verveelvoudiging van een exemplaar van een boek als bedoeld in artikel 15c lid 1
Auteurswet, maar om een openbaarmaking van de auteursrechtelijke beschermde
(digitale) inhoud van het boek. De Richtlijn Auteursrecht in de
informatiemaatschappij5 biedt lidstaten geen mogelijkheid het online
terbeschikkingstellen van werken door openbare bibliotheken onder het verhuur-
of leenrecht te brengen. Dit betekent dat voor de uitleen van e-books via online
terbeschikkingstelling dus steeds toestemming van rechthebbenden is vereist.
Openbare bibliotheken zullen hierover dus afspraken moeten maken met
individuele rechthebbenden.
Het e-book is een nieuw medium. De markt is op dit moment nog bescheiden van
omvang, maar in potentie zeer groot. Alle betrokken spelers auteurs, uitgevers,
distributeurs en bibliotheken zijn in deze fase bezig exploitatiemodellen te
verkennen en hun positie te bepalen. Daarbij is van groot belang dat er adequate
modellen voor legaal aanbod worden ontwikkeld. Uit een door het Ministerie van
Justitie georganiseerde expertmeeting op 1 juni jl. is gebleken dat het
ontwikkelen van een legale markt voor e-books een grote uitdaging is, waarbij
illegale uitwisseling van bestanden en de prijsstelling obstakels kunnen zijn.
Evenals voor muziek en films geldt ook voor e-books dat het ontwikkelen van
innovatieve bedrijfsmodellen die aantrekkelijk zijn voor consumenten een
voorwaarde is voor effectieve handhaving van het auteursrecht op internet.
Hierbij is het niet de overheid, maar de markt die aan zet is. Het is hierbij van
belang dat de verschillende betrokken marktpartijen (auteurs, uitgevers,
4 Artikel 15c, eerste lid
5 Richtlijn 2001/29/EG betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het
auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij
boekverkopers en distributeurs) onderkennen dat er een gezamenlijk belang is bij
het ontwikkelen van een levensvatbare markt voor e-books.