Geen modder, geen welzijn!
(7 september 2010)
Modderbaden zijn een basisbehoefte voor varkens, zoals grazen voor
koeien en scharrelen voor kippen. Dit staat in een rapport dat vandaag
is gepubliceerd door Wageningen Livestock Research, in opdracht van
stichting Wakker Dier. Dit komt ondermeer door de genetische
verwantschap van varkens met nijlpaarden, wilde zwijnen en olifanten:
deze dieren hebben modder nodig om af te koelen omdat zij niet kunnen
zweten. De drang om te modderbaden is voor varkens in de kale stallen
van de vee-industrie zo groot, dat het zindelijke varken uit wanhoop
gaat badderen in de eigen poep. Het ontbreken van het modderbad in
politieke en wetenschappelijke discussies over het welzijn van varkens
is een blinde vlek, zo staat in het onderzoek.
Het rapport bespreekt de verschillende functies van `zoelen', ofwel
modderbadderen. De belangrijkste functie is thermo-regulatie
(afkoelen), maar ook bescherming van de huid tegen parasieten,
ontstekingen en zonnebrand is van groot belang (p13). Zoelen heeft ook
een functie in sexueel gedrag en geurmarkering. Het rapport stelt dat
zoelen een aangeboren natuurlijk gedrag is, dat op zich zelf al
belangrijk is omdat de varkens er zeer de behoefte aan hebben en van
genieten (p18). Van nature gebruiken varkens modderpoelen bij zeer hoge
én zeer lage temperaturen, zelfs soms rond het vriespunt. Rond de 22
graden wordt als `kritische temperatuur' opgegeven: daarboven wordt een
modderbad aanbevolen om oververhitting te voorkomen. In de Nederlandse
stallen ligt de temperatuur meestal hoger (p16). Vleesvarkens, zwangere
zeugen, en in nog ergere mate de lacterende zeugen, worden bij hogere
temperaturen gehouden. Op hete dagen zijn sterftecijfers hoger en
zoeken varkens hun afkoeling in de eigen mest. Dit gedrag wordt
abnormaal genoemd en zelfs vergeleken met staartbijten (p15).
De Nederlandse overheid baseert haar beleid `duurzame veehouderij' op
de vijf vrijheden (lees: basisbehoeftes) van Brambell. Het rapport
merkt op dat zoelen drie van de vijf basisbehoeftes ondersteunt (p2),
en daarom deel zou moeten zijn van het Nederlands beleid. In
welzijnsonderzoek wordt echter met geen woord over modderpoelen gerept.
Het rapport spreekt van een `blinde vlek' (p22). De EU besloot eerder
dat de legbatterij verboden moet worden, omdat kippen in de kleine
kooien hun natuurlijke gedrag niet kunnen uitvoeren zoals een stofbad
nemen, een legnest maken en scharrelen. Wakker Dier wil met dit rapport
hetzelfde doel bereiken voor de varkens. "Geen modder, geen welzijn",
is in één zin de samenvatting van het rapport. Modderbaden dienen
onderdeel te worden van het duurzaamheidbeleid. Op korte termijn moeten
er twee dingen gebeuren om het tekort aan welzijn te verzachten: stro
om te wroeten, en varkensdouches om af te koelen. In Denemarken zijn
boeren verplicht om hun varkens verkoeling aan te bieden en zijn
douches standaard praktijk (p22).
Met haar acties tegen goedkoop vlees voert Wakker Dier campagne om meer
varkens naar buiten te krijgen. De goedkope prijzen hebben ertoe geleid
dat de modderpoel compleet is verdwenen uit praktijk, regelgeving en
wetenschap. Voor de komst van de vee-industrie was een poel standaard
onderdeel van de varkenshouderij en werd het belang ervan ook beaamd
door wetenschappers, aldus het rapport. Sinds de intensivering is de
modderpoel verdwenen. Deze paste niet in de neerwaartse spiraal om
steeds goedkoper en daardoor steeds massaler te produceren. Wakker Dier
wil deze spiraal doorbreken: geen kwantiteit, maar kwaliteit; een
eerlijke prijs voor de boer en een goed leven voor het dier.
Ook blijft Wakker Dier het publiek voorlichten en overtuigen om te
kiezen voor biologisch. De Wakkere Winkelaar, een wekelijkse
nieuwsbrief met diervriendelijke aanbiedingen van de 10 grootste
supermarkten, helpt de consument om te kiezen voor diervriendelijk.
Nog geen 10.000 van de twaalf miljoen varkens in Nederland hebben
toegang tot een modderpoel. Hoofdstuk 5 van het rapport beschrijft de
`ideale poel': hoe moet een poel eruit zien om varkens optimaal te
kunnen laten zoelen. Zoelen bestaat meestal uit een aaneenschakeling
van gedragingen (hoofdstuk 3 en 5): het varkens wandelt naar de poel,
wroet in de aarde, bedekt de huid met een laag modder, ligt of baddert
in het water, en schurkt de dikke laag modder eraf. De poel moet dan
ook groot genoeg zijn en makkelijk toegankelijk voor alle varkens. De
ideale poel ziet eruit als vijver met een brede modderrand, heeft
diverse dieptes en goede schurkmogelijkheden vlakbij. Deze criteria
zullen worden overhandigd aan de biologische varkenssector, zodat de
bijna honderd biologische varkenshouders in Nederland hun poel voor
optimaal varkensgenot kunnen inrichten.
Stichting Wakker Dier