Radboud Universiteit Nijmegen


Waarom we het niet kunnen helpen dat we mooie mensen voortrekken

Datum bericht: 9 september 2010

De voorkeur voor aantrekkelijkheid ligt diep verankerd in ons onbewuste. Zo diep dat we die voorkeur niet kunnen negeren. Ook als we iemand niet willen beoordelen louter op uiterlijk, doen we het wèl. Het gebeurt automatisch. Dat blijkt uit onderzoek waarop Matthijs van Leeuwen van de Radboud Universiteit Nijmegen op 24 september promoveert.

Aantrekkelijke mensen krijgen niet alleen meer aandacht, ze krijgen ook betere banen, hogere salarissen en lagere gevangenisstraffen. Knappe politici hebben een grotere kans om verkiezingen te winnen, voorstellen van aantrekkelijke managers worden makkelijker overgenomen en zelfs kinderen ontkomen niet aan deze stereotypes. Leraren verwachten meer van aantrekkelijke leerlingen en geven hen ook hogere cijfers. Sociaal psycholoog Matthijs van Leeuwen toont aan dat deze positieve stereotypering een primitieve en automatische reactie is die diep verankerd ligt in ons onbewuste. Hij laat zien dat die voorkeuren los staan van seksuele voorkeur: vrouwen reageren bijvoorbeeld net zo positief op aantrekkelijke vrouwen als mannen. Zelfs empathische mensen ontkomen er niet aan: de manier waarop zij meeleven met een ander, hangt af van diens aantrekkelijkheid. Gedrag en beslissingen van aantrekkelijke personen nemen we eerder over, ook al is daar geen reden voor of gaan we die persoon nooit t egenkomen. Matthijs van Leeuwen is de eerste die de automatische en fundamentele aard van deze stereotypering laat zien. Hij promoveert op 24 september aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Wat we nu precies onder een mooi gezicht verstaan heeft Van Leeuwen niet onderzocht, maar is al langer bekend uit vroeger onderzoek; daarvoor staan een aantal biologische kenmerken, zoals symmetrie en gemiddeldheid (alles in perfecte proportie en afstand tot elkaar) en seksuele dimorphisme; dat wat mannen mannelijk maakt en vrouwen vrouwelijk. Bijvoorbeeld een brede kaaklijn voor mannen en volle lippen of mooie wenkbrauwbogen voor vrouwen.

Aantrekkelijkheid gaat boven seksuele voorkeur
Terwijl je vanuit de evolutionaire psychologie verwacht dat een man liever een aantrekkelijke vrouw ziet dan een aantrekkelijke man, en omgekeerd, vindt Matthijs van Leeuwen daar in vier verschillende experimenten géén bewijs voor. In een van die onderzoeken moesten proefpersonen met een joystick foto's van mensen naar zich toe halen of wegduwen. De deelnemers hadden duidelijke voorkeuren voor de aantrekkelijke gezichten en duwden minder aantrekkelijke beelden van zich af. Of het om mannen of vrouwen ging maakte niet uit. Dit effect bleef bestaan, ook al werden de deelnemers van te voren seksueel opgewonden door het bekijken van korte filmpjes. Van Leeuwen: ' Opmerkelijk. Dit suggereert dat we algemene aantrekkelijkheid misschien belangrijker vinden dan seksuele voorkeur.'

We zijn empathischer tegenover een aantrekkelijke gesprekspartner Wie altijd gedacht had dat empathisch vermogen een stabiel persoonskenmerk was, heeft het mis. Knappe mensen mogen rekenen op meer medeleven in hun omgeving dan door de natuur minder bedeelden. Wanneer we iemands bewegingen of houding nadoen (imiteren) is dat een teken van empathie. Dat gebeurt onbewust. Uit eerder onderzoek weten we dat empathische mensen meer imiteren. Uit Van Leeuwens onderzoek blijkt dat de imitatie afhankelijk is van de fysieke aantrekkelijkheid van de ander. Als empathische mensen tegenover een aantrekkelijke gesprekspartner zitten imiteren ze die meer dan wanneer die ander minder knap is.

Lelijke eendjes kunnen compenseren
Aantrekkelijkheid heeft dus een zeer sterk effect op ons gedrag. En in de meeste gevallen gebeurt dit impulsief en onbewust. Van Leeuwen: 'Dat verklaart misschien waarom het zo moeilijk is om ons te houden aan de maatschappelijke norm om iedereen gelijk te behandelen. In het tegengaan van oneerlijk behandelen van mensen met verschillende etnische achtergronden zijn we al ver. Waarom gebeurt dit niet met aantrekkelijkheid? Wanneer iemand met betere kwalificaties een baan niet krijgt omdat de persoon onaantrekkelijk is, is dat toch hetzelfde? Aantrekkelijkheid lijkt het nieuwe ras te worden'. Is er nog hoop voor diegenen die iets minder knap zijn dan Brad Pitt of Angelina Jolie? Van Leeuwen: 'Ja natuurlijk. Niet voor niets zijn er zoveel mensen die hun tanden bleken, hun ogen laten liften of andere makeovers ondergaan. Daarnaast kun je met uitstraling, kleding en houding ook veel compenseren. Het belangrijkste vind ik toch dat we ons ervan bewust moeten zijn dat het zo werkt. Kortom, laten we ophouden met doen alsof we boeken niet op hun kaft beoordelen.'

Judging a book by its cover. The pervasive influence of attractiveness. M.L. van Leeuwen, Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen. Promotiedatum 24 september 2010. Promotor: prof. dr. A. Dijksterhuis, copromotor: prof. R.B. van Baaren. Het onderzoek behoort tot het programma sociale cognitie: de interactie tussen automatische en gecontroleerde aspecten van sociaal gedrag en de rol van het onbewuste in oordeel en gedrag, de rol van in- en expliciete attitudes, vooroordelen en zelfwaardering.