beantwoording vragen van de leden Dam en Dikkers over de recente
massale verkrachtingen van vrouwen in Oost-Congo
Kamerbrief inzake beantwoording vragen van de leden Dam en Dikkers over de
recente massale verkrachtingen van vrouwen in Oost-Congo
Kamerbrief | 13 september 2010
Graag bied ik u hierbij de antwoorden aan op de schriftelijke vragen
gesteld door de leden Van Dam en Dikkers over de recente massale
verkrachtingen van vrouwen in Oost-Congo. Deze vragen werden ingezonden
op 25 augustus 2010 met kenmerk 2010Z11869.
De minister van Buitenlandse Zaken,
Drs. M.J.M. Verhagen
Antwoorden van de heer Verhagen, Minister van Buitenlandse Zaken, op
vragen van de leden Van Dam en Dikkers over de recente massale
verkrachtingen van vrouwen in Oost-Congo.
Vraag 1
Is het volgens uw informatie waar dat verkrachting in de regio Walikale
in Oost-Congo helaas regelmatig voorkomt, maar dat dergelijke
grootschalige en georganiseerde verkrachtingen, zoals eind juli hebben
plaatsgevonden, ongebruikelijk zijn, zoals de NY Times optekent? 1)
Vraag 2
Zijn er recent in het gebied meer incidenten geweest die erop kunnen
wijzen dat grootschalige georganiseerde verkrachtingen als 'wapen'
worden ingezet in de strijd tussen het Congolese leger en
rebellengroeperingen?
Antwoord op vragen 1 en 2
Verkrachting komt helaas veelvuldig voor in het oosten van de
Democratische Republiek Congo (DRC). Margot Wallström, de speciale
vertegenwoordiger van de Secretaris-generaal van de VN voor seksueel
geweld in conflictsituaties, noemde de DRC na haar bezoek aan het land
in april van dit jaar de "rape capital of the world" en riep op tot
maatregelen om een einde te maken aan de straffeloosheid bij seksueel
geweld. Recente rapporten ^^1 van internationale non-gouvernementele
organisaties (NGOs) hebben de schaal van de problematiek in kaart
gebracht en het gebruik van verkrachting als oorlogswapen
gedocumenteerd.
^
^Desalniettemin is de schaal en het schijnbaar weloverwogen karakter
van de gebeurtenissen in het Walikale district in de provincie noord
Kivu uitzonderlijk. Deze vormden dan ook aanleiding voor een
spoedzitting van de VN Veiligheidsraad op 26 augustus waarin de
aanvallen werden veroordeeld en werd opgeroepen tot de opsporing en
berechting van de daders. De Veiligheidsraad ondersteunde het besluit
van de Secretaris-generaal van de VN om Assistent Secretaris-generaal
Atul Khare van het Departement voor Vredesoperaties naar het gebied te
sturen voor nader onderzoek en om aanbevelingen te doen ter verbetering
van de bescherming van burgers in het gebied. Ook heeft de
Secretaris-generaal mevrouw Wallström de opdracht gegeven om de verdere
respons van de VN ten aanzien van de getroffenen te coördineren.
^
^Vraag 3
^Is het u bekend op basis waarvan de Verenigde Naties de Rwandese
rebellengroep FDLR beschuldigen van het begaan van deze misdaden? Is
sprake geweest van een onderzoek op basis waarvan de VN tot deze
conclusie zijn gekomen?
^
^Antwoord
^Op basis van initiële onderzoeken in het getroffen gebied door een
zogenaamd Joint Protection Team en een militaire onderzoeksmissie heeft
MONUSCO geconcludeerd dat de gewapende groepering Forces Démocratiques
de Libération du Rwanda (FDLR), in samenwerking met strijders van de
May-May-Tsheka militie, verantwoordelijk moeten worden gehouden voor
deze misdaden.
^
^Vraag 4
^Zijn in dit gebied door Nederland (mede) gefinancierde activiteiten
die moeten bijdragen aan het tegengaan van seksueel geweld of aan het
opvangen van de slachtoffers? Zijn deze slachtoffers bereikbaar voor
die initiatieven?
^
^Antwoord
^In de getroffen regio ondersteunt Nederland zelf geen specifieke
projectactiviteiten. De Nederlandse ambassade financiert wel een
project van de NGOs Heal Africa en de American Bar Association in de
naburige provincie Maniema, waarmee de toegang tot rechtspraak voor
slachtoffers van onder andere seksueel geweld wordt vergroot. De NGO
Heal Africa is in noord Kivu betrokken bij het verlenen van
psychosociale hulp en medische behandeling aan slachtoffers als gevolg
van het recente seksuele geweld.
^
^Daarnaast draagt Nederland bij aan het zogenaamde Pooled Fund, het
gezamenlijke humanitaire noodhulpfonds voor de DRC (2009: EUR 11,5
mln.; 2010: 3,5 mln.). In 2009 is 8,3% van dit noodhulpfonds besteed
aan activiteiten ter bescherming van burgers, waartoe ook projecten
behoren gericht op de opvang van verkrachte vrouwen, hun medische
behandeling en sociale en economische re-integratie. Concreet zijn
hiermee in 2009 ruim 47.000 vrouwen medisch behandeld die slachtoffer
waren geworden van seksueel geweld en zijn ruim 3800 vrouwen geholpen
hun leven weer op te pakken.
^
^Tenslotte heeft Nederland USD 2,5 mln. bijgedragen aan de
gemeenschappelijke VN-strategie voor de bestrijding van seksueel
geweld. Deze strategie beoogt onder andere het Congolees leger en
vredestroepen te trainen met als doel seksueel geweld te voorkomen,
bescherming te bieden aan burgers en in het bijzonder aan vrouwen, en
daders te vervolgen.
^
^Vraag 5
^Wordt van Rwandese leden van de FDLR die willen terugkeren naar Rwanda
en daar willen re-integreren (via programma's die mede door Nederland
worden gesteund), onderzocht of zij wellicht betrokken zijn geweest bij
dergelijke misdaden?
^
^De leden van de FDLR die willen terugkeren naar Rwanda zijn
voornamelijk jongeren. Al deze FDLR repatriëringskandidaten worden
geïnterviewd door teams van het Disarmament, Demobilization,
Reintegration, Repatriation, and Resettlement (DDRRR) programma van
MONUSCO. Aangezien seksueel geweld in de DRC echter niet systematisch
wordt geregistreerd, onderzocht of vervolgd, valt op dit moment niet
vast te stellen of een FDLR-kandidaat voor repatriëring zich schuldig
heeft gemaakt aan dergelijke wandaden.
^
^Vraag 6
^In hoeverre is het gebied in de regio Walikale onder controle van het
Congolese leger, de FARDC?
^
^Vraag 7
^Kunt u een schatting maken van het deel van de mijnbouw in dit gebied
dat wordt gecontroleerd door de FARDC en door rebellengroeperingen als
de FDLR?
^
^Vraag 8
^In hoeverre bestaat er in dit gebied toezicht op de mijnbouw en
controle op de grondstoffenstromen? Is er sprake van ontwikkeling
daarin? Is er iets bekend van de arbeidsomstandigheden en de verdeling
van inkomsten van mijnen die door (divisies van) de FARDC gecontroleerd
worden?
^
^Antwoord op de vragen 6, 7 en 8
^De Walikale-regio is rijk aan grondstoffen. De FDLR, verschillende
May-May groeperingen en het Congolese leger (FARDC) zijn alle actief in
deze regio en beheersen delen van de lokale mijnbouw, waarbij controle
over specifieke gebieden fluïde is. De militaire operatie Amani Leo,
die over de afgelopen maanden werd uitgevoerd door de FARDC met
ondersteuning van MONUSCO, heeft de FDLR in het oosten van het gebied
onder druk gezet waardoor een verschuiving heeft plaatsgevonden van
deze rebellengroep naar het westen in het district Walikale. Ruwweg
heeft de FARDC de helft van de mijnbouw in het betreffende gebied in
handen en de FDLR en May-May milities de andere helft. De FARDC laat
zich daarbij niet zozeer in met het winnen van de delfstoffen zelf,
maar houdt zich vooral bezig met de bewaking van de mijnen en de
transporten.
^
^MONUSCO ondersteunt de Congolese regering bij de inspanningen om de
mijnbouw te reguleren en te controleren en daarmee legale mijnbouw te
scheiden van de illegale exploitatie van grondstoffen. In de
desbetreffende regio is tot op heden niet meer dan een eerste begin
gemaakt met dit proces. Overheidsorganen die verantwoordelijk zijn voor
toezicht en controle, waaronder de douane, het centrum voor
mijnbouwcertificering en de provinciale mijnbouw afdeling, zijn formeel
aanwezig maar hun functioneren is nog verre van transparant.
^
^Vraag 9
^Is het waar dat een basis van de VN-vredesmacht MONUC op iets meer dan
30 km afstand ligt van de dorpjes waar de bewuste aanval heeft
plaatsgevonden?
^
^Vraag 10
^Is bekend wanneer bij MONUC bekend werd dat de dorpjes 'bezet' waren
en dat deze afschuwelijke misdaden daar werden gepleegd?
^
^Vraag 11
^Is MONUC in dit gebied voldoende toegerust om burgers te beschermen,
conform het aan MONUC verleende mandaat? Zo nee, wat zou er volgens u
nodig zijn om MONUC daartoe beter toe te rusten?
^
^Antwoord op de vragen 9, 10 en 11
^MONUSCO heeft een militaire basis in het plaatsje Kibua op iets meer
dan 30 km van de dorpen waar de bewuste aanval heeft plaatsgevonden.
MONUSCO heeft een compagnie Indiase VN-militairen ter plaatse. Deze
compagnie dient een uitgestrekt gebied te bestrijken dat slechts in
beperkte mate met voertuigen toegankelijk is. De betreffende dorpen
bevinden zich op ruwweg twee dagen loopafstand van de VN-basis. De
daders drongen op 30 juli de dorpen binnen en hielden deze tot 3
augustus bezet. Gedurende deze aanval terroriseerden zij de lokale
bevolking en sloten zij de dorpen af van de buitenwereld zodat de
bevolking niet kon vluchten of alarm slaan. Op 12 augustus werd MONUSCO
geïnformeerd over de aanval door de humanitaire NGO International
Medical Corps. De VN onderzoekt waarom het zo lang heeft geduurd tot de
missie op de hoogte was van de gruwelijke gebeurtenissen en of daarbij
fouten zijn gemaakt in de communicatie.
^
^MONUSCO beschikt niet over de mensen en de middelen om de lokale
bevolking in de DRC te allen tijde en overal te beschermen. De
infrastructuur in dit uitgestrekte land is zeer gebrekkig en er is een
tekort aan luchttransportmiddelen. Nederland is een van de landen die
luchttransport voor MONUSCO financieel ondersteunen
^(EUR 5 mln. over de periode 2008-2011). Ook behoeft de civiele en
militaire inlichtingencapaciteit van MONUSCO versterking en
uitbreiding. Een significante uitbreiding van troepen en materieel is
niet verwachtbaar. MONUSCO moet strategische keuzes maken en werken aan
training en ondersteuning van het Congolese leger en de politie om een
groter gebied te bestrijken. Daarbij past ook een grotere concentratie
op het oosten van de DRC, zoals met het nieuwe mandaat van de missie
per 1 juli 2010 is doorgevoerd. Ondanks de beperkingen van de missie is
over de afgelopen jaren het gewapend geweld in het oosten van de DRC,
mede dankzij de inzet van MONUSCO, aanmerkelijk afgenomen. MONUSCO zal
evenwel lessen moeten trekken uit de gebeurtenissen in noord Kivu en
moeten bezien of de communicatie kan worden verbeterd en sneller
ingrijpen mogelijk gemaakt kan worden.
^
^Vraag 12
^Acht u verder onderzoek van deze gebeurtenissen nodig en zo ja, zult u
daar bij de VN en de Congolese regering op aandringen?
^
^Antwoord
^Gezien de ernst van de situatie heeft de secretaris-generaal van de VN
het hoofd van het Departement voor Vredesoperaties van de VN, Atul
Khare, naar de DRC gestuurd om verder onderzoek te doen naar de wijze
waarop de VN-missie in het veld op de gebeurtenissen heeft gereageerd.
Ook de Congolese autoriteiten zelf zullen actie moeten ondernemen om de
daders te vervolgen. De internationale gemeenschap zal dit nauwgezet
volgen en de Congolese regering aanspreken op haar verantwoordelijkheid
bij het beëindigen van straffeloosheid bij seksueel geweld.
^
^1 "Now the world is without me", Harvard Humanitarian Initiative en
OXFAM International, april 2010;
"Rape in War: Motives of militia in DRC", United States Institute for
Peace, juni 2010.
^
^
Ministerie van Buitenlandse Zaken