Koper-Zilver Ionisatie: De legionella-vrije oplossing


Deskundigen geven uitleg over de werking van koper-zilver ionisatie

DEN HAAG, 20100916 -- Legionellapreventie geeft nog al eens hoofdbrekers voor Facilitaire Diensten in de zorg. De legionella-bacteriën zijn soms lastig te bestrijden en kunnen regelmatig aanwezig zijn in de verschillende watermonsters. Het ICA-systeem gebaseerd op koper-zilver ionisatie biedt een effectieve oplossing en wordt inmiddels in diverse zorginstellingen, hotels en zwembaden al jaren toegepast. In dit artikel wordt ingaan op de werking van koper-zilver ionisatie, welke kostenbesparingen het kan genereren en wat de ervaringen zijn bij het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis en het Medisch Centrum Alkmaar.

Legionellabeheer
Zorginstelling besteden veel aandacht aan legionellabeheer en het voorkomen van legionella heeft hoge prioriteit. Voor het legionellabeheer wordt meestal het thermische concept gebruikt; koudwater kouder dan 25°C en warmwater warmer dan 60°C, regelmatig spoelen van tappunten en bemonsteren. Legionellabeheer is daardoor vrij arbeidsintensief en een aanzienlijke kostenpost. Bij vrij veel instellingen blijkt deze vorm van beheer bovendien lang niet altijd voldoende effectief, zodat veel instellingen op zoek zijn naar een goed alternatief. De inzet van koper-zilver ionisatie zou dat alternatief kunnen zijn.

Hoe werkt koper-zilver ionisatie?
Zilverionen zorgen voor het uitschakelen van het reproductiesysteem van de legionellabacterie, waardoor de bacteriepopulatie vanzelf afsterft. De combinatie van koper- en zilverionen maakt deze werking effectief met concentraties die ver onder de maximaal toegelaten waarden liggen. De legionellabacteriën die vrij in het water aanwezig zijn alsmede de bacteriën in de biofilm (dun, organisch laagje dat zich opbouwt in drinkwaterinstallaties) worden na enkele weken respectievelijk enkele maanden volledig geëlimineerd. Dankzij koper-zilver ionisatie wordt het legionella-probleem verwijderd in plaats van beheerst.

Beheer van koper-zilver ionisatie.
De installatie van een dergelijk systeem kan het delegeren van een deel van de verantwoordelijkheid van het legionella-beheer inhouden. Het beheersconcept voor de koper-zilver ionisatie wordt als het ware in het totale beheersplan geschoven. Daarnaast kunnen er een aantal belangrijke kostenbesparingen worden gerealiseerd, zoals het stoppen van spoelen en spuien van tappunten resp. leidingen en het verlagen van de warmwatertemperatuur tot 50°C.
Een online monitoring systeem zorgt voor het beheren, vastleggen en het continu bewaken van de belangrijkste parameters. Veiligheid en controle is hierdoor maximaal gegarandeerd. Het uit te voeren wateranalyse programma waarin tevens de koper- en zilverconcentraties worden gemeten, geven de onafhankelijke vaststelling van een legionella-vrije omgeving.

Wanneer mag je koper-zilver ionisatie toepassen?
Voor de Prioritaire Locaties geldt de zogenaamde "ladder van VROM", zie artikel 45 van de nieuwe Leidingwaterwet. Deze ladder bepaalt dat legionella-preventie door thermisch concept beheerd dient te worden. Enkel bij een terugkerend legionella- probleem (en na uitvoering van thermisch beheer) kan worden overgestapt naar het gebruik van koper-zilver ionisatie. Overigens stelt de Leidingwaterwet dat legionella-concentraties onder de 100 kve per liter moeten zijn.
Het gebruik van koper-zilver ionisatiesystemen is gebonden aan een toelating van het College toelating gewasbestrijdingsmiddelen en biocides (Ctgb). Toegelaten systemen hebben een gedemonstreerde effectiviteit voor de eliminatie van legionella en levert daarbij geen gevaar op voor de gezondheid van mens en het milieu. Wanneer de nieuwe Leidingwaterwet in werking treedt (2011) zullen de koper-zilver ionisatiesystemen gecertificeerd moeten worden volgens de BRL K14010-2.

Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, mevrouw V. Rademakers
Het NKI-AvL had al langere tijd een legionella-probleem. Dankzij het gedoogbeleid van VROM kon koper-zilver ionisatie worden toegepast en nu is officiële toelating gegeven door het Ctgb en mag het systeem blijvend worden toegepast. Voor installatie heeft het AvL lange tijd geprobeerd de legionella problematiek met het standaard beheersplan onder controle te krijgen. Echter zonder goed resultaat: de legionella bleef maar terug komen. Het aantrekkelijke de koper-zilver techniek is voor het AvL het betrekkelijk eenvoudige beheer en de effectiviteit. Het beheer en de controle op het systeem wordt bij het AvL online uitgevoerd met twee wekelijkse rapportage. Binnen twee maanden na plaatsing was het AvL legionella-vrij en is dat inmiddels nu al ruim 1 ½ jaar gebleven. Een kortgeleden door de VROM inspectie uitgevoerde controle is naar ieders tevredenheid verlopen."

Medisch Centrum Alkmaar, de heer F. Jalving
"Het MCA werd in maart 2006 het tweede ziekenhuis in Nederland dat gebruik ging maken van het koper-zilver ionisatie. Het MCA had in die periode de legionella redelijk onder controle maar ondanks al het spoelen en het thermisch desinfecteren bleven legionellabesmettingen terugkomen. Het koper-zilver ionisatie systeem was bij het West Fries Gasthuis in Hoorn met veel succes in gebruik en ga ook directe de financiële voordelen. In die tijd is een besparingsberekening gemaakt wanneer de warmwater temperatuur verlaagd zou worden. Dit gaf een besparing van rond de 28000 euro per jaar per 5 °C verlaging van het warmwater circulatie systeem. Met het gebruik van het koper-zilver ionisatie systeem werd dit mogelijk. Inmiddels is MCA al meer dan 3 jaar legionella vrij.

Over de auteurs
Vanessa Rademakers is sinds 2003 als Hoofd technische dienst en later als hoofd Gebouwbeheer verantwoordelijk geweest voor legionella beheersing binnen het NKI-AvL. Vanaf heden zal zij binnen het NKI de speciale projecten gaan begeleiden.

Fred Jalving is sinds 2001 als Hoofd Gebouwen verbonden aan de technische dienst van het MCA. Hij is niet alleen verantwoordelijk voor de legionella preventie, maar ook voor de gebouwen en installaties.

Mark Engelenburg is in 2002 begonnen met ATECA en de ontwikkeling van het ICA-systeem en is de afgelopen jaren onder andere betrokken geweest bij verschillende KIWA onderzoeken en het opstellen van het VROM gedoogbeleid. Voor meer informatie, www.ateca.nl of markengelenburg@ateca.nl.