Baanbrekende ontdekkingen aan planeetatmosferen
Symposium Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde
17 september 2010 - Op zaterdag 9 oktober 2010 organiseert de
Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (KNVWS)
haar jaarlijkse symposium op de Uithof in Utrecht. Dit jaar is het
thema een combinatie van weerkunde en sterrenkunde, het hele programma
draait om planeetatmosferen.
KNVWS Symposium Planeetatmosferen
KNVWS Symposium Planeetatmosferen
Het KNMI is vertegenwoordigd met een bijdrage over de rol van de
atmosfeersamenstelling in klimaatverandering, de koppeling met
luchtkwaliteit en wat we met satellietinstrumenten zoals OMI, GOME-2,
SCIAMACHY en het toekomstige instrument TROPOMI kunnen meten.
Atmosfeer, afstammend van de Griekse woorden atmos en spharia dat
zoveel wil zeggen als omhulling van damp. In het Nederlands zeggen we
vaak dampkring en daarmee wordt eigenlijk een heel kernachtige
eigenschap aangegeven. Een object dat bestaat uit gassen en dat een
planeet omhult. Het feit dat de aarde een dampkring heeft, vinden we
eigenlijk zo vanzelfsprekend, dat we er in ons dagelijkse leven niet
eens bij stil staan hoe belangrijk die voor ons is. De aardatmosfeer
beschermt ons voor een zeer groot gedeelte tegen het inslaan van
buitenaardse objecten en in de hoogste lagen van de dampkring
absorbeert de ozonlaag een grote hoeveelheid ultraviolette straling.
Zonder dampkring zou er geen leven op onze planeet kunnen bestaan. Toch
weten we nog lang niet alles van onze eigen planeetatmosfeer.
De laatste jaren worden echter steeds meer vragen op dit terrein
opgelost, dankzij zeer geavanceerde satellieten. Nederlandse
onderzoekers, onder andere werkzaam bij het KNMI en SRON, hebben
daarbij al meerdere malen opzienbarende ontdekkingen gedaan. Met name
op de terreinen van milieuverontreiniging en het versterkte
broeikaseffect wordt de dampkring vanuit de ruimte steeds
gedetailleerder in kaart gebracht. Binnen ons zonnestelsel wordt ook
steeds duidelijker hoe de atmosferen van andere planeten zijn
samengesteld. De atmosferen van buurplaneten Venus en Mars komen
tijdens het symposium ook aan de orde.
Alle atmosferen in ons zonnestelsel ondervinden de invloed van de zon.
De zonnewind en de geweldige uitbarstingen op de zon hebben allerlei
effecten op de dunne luchtschillen van de hemellichamen. Soms zijn die
effecten kortdurend, soms hebben ze een invloed die over perioden van
tientallen tot honderden jaren herkenbaar is. De rol van de
zonneactiviteit is niet te onderschatten en vormt een belangrijk
onderzoeksterrein. Vooral in de klimaatwetenschap roepen de effecten
van de zon op de atmosfeer nog al eens sterke controverses op. De
vermaarde Professor Kees de Jager zal nader ingaan op de rol die de zon
speelt bij het klimaat op aarde.
Pas in de laatste jaren komt een heel ander terrein in beeld, waar we
ook met atmosferen te maken hebben, het terrein van de exoplaneten. Het
is moeilijk om planeten rond andere sterren te ontdekken, maar
tegenwoordig worden met steeds krachtiger instrumenten deze planeten
steeds vaker gevonden. De vraag of zich op dergelijke planeten
misschien een vorm van leven kan ontwikkelen, blijft een van de
belangrijkste onderzoeksonderwerpen. Het is Nederlandse astronomen al
gelukt om een dampkring rond dergelijke exoplaneten te detecteren. Ook
hierover zal een boeiende lezing worden gegeven.
Het tijdschrift Zenit heeft in september een speciaal themanummer
uitgebracht over planeetatmosferen. Auteurs uit KNVWS, de Nederlandse
Vereniging voor Ruimtevaart (NVR) en het KNMI brengen op bijzondere
wijze de nieuwste ontdekkingen in beeld.
Het KNVWS-symposium is voor iedereen toegankelijk. U kunt zich als
deelnemer aanmelden tot uiterlijk 30 september via de website van
Stichting De Koepel in Utrecht
(http://www.dekoepel.nl/symposium2010.html).
Eerste uitgave: 14-09-10
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut