Ingezonden persbericht
Vooraankondiging 26 mei 2010
Mythen van het atelier
Van 18 september 2010 t/m 9 januari 2011 in Teylers Museum
Een samenwerking van Teylers Museum, het Rijksbureau voor
Kunsthistorische Documentatie en Museum Het Valkhof.
De ateliers van Damien Hirst en Joep van Lieshout, of van Bruegel, Rubens en Rembrandt; niet
zelden wordt kunst aan de 'lopende band' gemaakt. Deze werkwijze staat in schril contrast met het
gangbare romantische beeld van het kunstenaarsatelier. Dit imago stamt grotendeels uit de 19de
eeuw toen kunstenaars op maatschappelijke en technische veranderingen reageerden door zichzelf
en hun werk te presenteren als uitzonderlijk en verheven. De kunstenaar werd een genie en het
atelier het laboratorium voor zijn creatieve geest.
De tentoonstelling Mythen van het atelier ontrafelt - op basis van nieuw wetenschappelijk onderzoek
door het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie - welke rol het schildersatelier speelde bij
het tot stand komen van deze en andere mythen. Van 18 september 2010 t/m 9 januari 2011 komen
bezoekers in Teylers Museum dichter dan ooit bij meesters als Breitner, Koekkoek, Scheffer en
Toorop. Museum Het Valkhof in Nijmegen biedt daartoe aansluitend gelegenheid, van 4 februari t/m 8
mei 2011.
Te zien zijn schilderijen, aquarellen, schetsen, foto's, originele ledenpoppen, paletten en verfkisten van
befaamde Nederlandse kunstenaars uit de 19de eeuw. De reconstructie van een spectaculair salonatelier
vormt een hooogtepunt.
De tentoonstelling toont hoe het atelier en de verbeeldingen van deze schilderswerkplaats instrumenten
werden om met het imago van de schilder te spelen. Het beeld van de kunstenaar werd in de 19de eeuw dan
ook steeds belangrijker. Met het ontstaan van de moderne vrije kunstmarkt loonde het voor de kunstenaar
om zichzelf te profileren als bijzonder individu, hun atelier als 'mythisch heiligdom' en kunst als verheven
goederen.
Naast het atelier werd het zelfportret ingezet als marketinginstrument. In de schilderijen van zichzelf
spiegelden kunstenaars zich aan beroemde meesters uit de Gouden Eeuw om hun verwantschap met hen te
benadrukken en zo hun status te verhogen. Iedere associatie met ambachtslieden werd vermeden: door
statige poses en chique kleding wekten ze vooral de indruk van zeer kundige artistieke ingenieurs, bedreven
in de wonderbaarlijke transformatie van verf tot voorstelling.
Andere kunstenaars keerden zich juist af van de in hun ogen bekrompen burgerlijke maatschappij. Zij
plaatsten zichzelf in hun ateliers als levensgenieters en ongebonden genieën. Deze schilders gaven een blik
in hun glamoureuze en bohémien kunstenaarsbestaan, waarbij ze zich nauwelijks belemmerd voelden door
heersende burgerlijke zeden en moraal. Geen wonder dat het atelier bron werd van tal van sterke verhalen.
Dankzij technische vernieuwingen als de verftube, synthetische verven en de fotografie groeiden in de 19de
eeuw ook de artistieke mogelijkheden van kunstenaars. Deze nieuwe mogelijkheden kregen in het openbaar
echter niet allemaal evenveel nadruk. Veel kunstenaars gebruikten het nieuwe medium fotografie als een
handig hulpmiddel. Dit werd echter zorgvuldig verborgen gehouden voor de buitenwereld, omdat het afbreuk
zou doen aan het artistieke imago.
Publicatie, lezingen symposium
De tentoonstelling wordt georganiseerd naar aanleiding van het verschijnen van de publicatie van het
Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie onder redactie van Mayken Jonkman en Evert van Uitert.
Tijdens de tentoonstelling worden diverse lezingen, workshops en een symposium georganiseerd.
De tentoonstelling reist na 9 januari 2011 door naar Museum Het Valkhof in Nijmegen.
Noot aan de redactie:
Voor meer informatie over de tentoonstelling of foto-aanvragen: Froukje Budding, afdeling Publiekszaken
Teylers Museum, T. 023 516 09 71 (rechtstreeks) of T. 023 516 09 60 (algemeen) of pers@teylersmuseum.nl;
Jacomijn Appeldoorn, afdeling Marketing & Communicatie Museum Het Valkhof, T. 024-3608805 (algemeen) ;
voor vragen over de publicatie: Laurien Bosch van het RKD, Bosch@rkd.nl of T. 070 3339777