VU medisch centrum
De beschermende effecten van anesthetica op het hart bij diabetes
Van lab tot operatiekamer
24 september 2010
In Nederland ondergaan jaarlijks 1,2 miljoen mensen een niet-cardiale
operatie. Van hen krijgen naar schatting 24.000 tot 60.000 patiënten
een cardiale complicatie. Met name patiëntgroepen met diabetes en
obesitas zijn hier vatbaar voor. Verbetering van cardiovasculaire zorg
rondom de operatie kan deze uitkomsten verbeteren. Anesthesioloog
Arthur Bouwman onderzoekt hoe.
`Een aantal narcose-middelen kunnen
patiënten die een operatie ondergaan beschermen tegen bijvoorbeeld een
hartinfarct, of kunnen de schade daarvan beperken. Maar dat geldt niet
voor iedereen. Na mijn promotie in 2006 ben ik in samenwerking met de
afdelingen cardiologie, endocrinologie en fysiologie onderzoek gaan
doen naar de regulatie van de doorbloeding van het hart bij
diabetespatiënten en het effect van interventies -zoals diëten - op
hartspierweefsel . Toen werd duidelijk dat anesthetica geen
beschermende werking op het hart hebben bij diabetes.'
`Hartcomplicaties als gevolg van een operatieve
ingreep vormen wereldwijd een groot probleem'
Arthur Bouwman, 34 jaar, is een bevlogen anesthesioloog én onderzoeker.
Al sinds zijn afstuderen in 2002 is hij behalve in de OK voor een groot
deel in het lab te vinden. Daar doet hij onderzoek op celniveau. De
kruisbestuiving met andere collega's zoals clinici en biomedici in een
laboratorium-setting vormen een heel prettige omstandigheid, vindt hij.
Maar de grootste reden is wel dat hij het `waarom' wil weten. `Als je
intensief in het lab bezig bent met eiwitten en cellen dan is dat
misschien niet direct toepasbaar voor je patiënt, maar je verzamelt wel
een heleboel kennis waardoor je zaken in een breder perspectief kunt
plaatsen. Zo werd een aantal jaar geleden de dampvormige anesthetica
gemeden bij patiënten met een kwetsbaar hart, omdat die de hartfunctie
nadelig zou beïnvloeden. Onderzoek toonde echter de beschermende
effecten aan, en bewees het tegendeel. Dat vind ik nou een interessante
omslag, dat kan alleen door onderzoek te doen.'
Lifestyle risicofactoren
Hartcomplicaties als gevolg van een operatieve ingreep leiden tot
langere ziekenhuisopname en hogere kosten, en vormen wereldwijd een
groot probleem. Bouwman: `Met name bij diabetespatiënten kunnen door
enerzijds de anesthesie en anderzijds de operatie zelf een aantal
(stress)reacties in het lichaam plaatsvinden, wat na een operatie
complicaties of zelfs overlijden tot gevolg kan hebben.' Bouwman wil in
kaart brengen hoe deze reacties de hartfunctie beïnvloeden. Is te
voorspellen bij wie hartweefselschade zal optreden? En hoe is deze
schade te voorkomen, of in ieder geval te beperken?
`Anesthetica blijken geen beschermende
werking te hebben op het hart bij diabetes'
`Bij een recente evaluatie binnen onze afdeling preoperatieve screening
bleek dat een substantieel deel van de patiënten twee of meer
`lifestyle risicofactoren' heeft zoals hoge bloeddruk, lichamelijke
inactiviteit, roken, diabetes mellitus en obesitas,' vervolgt Bouwman.
`Klinische voorspellingen laten zien dat mensen met drie of meer
risicofactoren 10% kans hebben op een cardiale complicatie na een
operatie in vergelijking met 0.4% bij mensen zonder deze
risicofactoren.`
Experimentele onderzoeken
Dr. Arthur Bouwman richt zijn experimentele laboratoriumonderzoeken op
de beschermende werking van anesthetica op het hartweefsel. Hierbij
kijkt hij vooral naar eiwitactiviteiten die zich in de cellen van het
hartspierweefsel afspelen.
Normaal gesproken gaan de beschermende effecten van anesthetica via
specifieke boodschappers in de cel, waaronder een bepaald eiwit dat
`aan' moet gaan, AMPK genoemd (adenosinemonofosfaat geactiveerde
proteïnekinase). Bij diabetes blijkt activatie van AMPK in het
hartspierweefsel verminderd. Door een bestaande diabetesbehandeling toe
te passen - waarbij de gevoeligheid voor insuline wordt verhoogd door
AMPK te activeren - wil Bouwman onderzoeken of ook de beschermende
effecten van de anesthetica op het hart bij deze patiëntgroep verbeterd
kunnen worden.
Onlangs ontving hij de NVA Young Investigator Grant 2010 en een
Klinisch Fellow subsidie van ZonMW, beiden voor onderzoek binnen de
onderzoekslijn `het ontwikkelen van methoden en middelen om patiënten
met een verhoogde risicofactor zoals diabetes mellitus of obesitas
beter voor te bereiden op een aanstaande operatie'.
Zijn Klinische Fellowship-aanvraag is met name gericht op diabetes en
insuline-ongevoeligheid. Met de Young Investigator Grant wordt een
breder onderzoek gestart, onder andere naar interventies die het hart
kunnen beschermen en de gevoeligheid voor de beschermende werking van
anesthetica kunnen verbeteren, zoals bijvoorbeeld een dieet, training
of het starten/staken van bepaalde medicatie.
1,3 miljoen
`Wij richten ons in eerste instantie op patiënten met diabetes en op
patiënten met een vorm van insuline-ongevoeligheid gerelateerd aan
overgewicht', vertelt Bouwman. Deze patiëntengroep zal de komende jaren
volgens de Nederlandse Diabetes Federatie verdubbelen tot 1,3 miljoen
in 2025. `Maar ik hoop de principes universeel te kunnen vertalen, naar
grotere patiëntgroepen. Ook hoop ik met dit onderzoek te achterhalen
hoe we van tevoren het risico van een patiënt nog beter kunnen
inschatten. Welke patiënt een cardiale complicatie krijgt kunnen we nu
slechts uitdrukken in procenten. Terwijl de kans op een probleem voor
een individuele patiënt veel hoger kan zijn. Als we weten hoe het
mechanisme van de beschermende werking van anesthetica op het
hartspierweefsel werkt, kunnen we onze patiënten in de toekomst nog
beter fysiek voorbereiden op de operatie.'
bron: Synaps