UMC St Radboud
Onderzoek naar suikerpruik in de niervaten
28-09-2010
Aan de binnenkant van de bloedvaten kleeft een harig suikerlaagje; de
glycocalyx. Deze ´suikerpruik´ speelt een belangrijke rol bij het
ontstaan van nierziekten, zoals de ontsteking van nierfilters en
eiwitverlies in de urine. Met subsidie van de Nierstichting gaat een
consortium onder leiding van Johan van der Vlag, nieronderzoeker in het
UMC St Radboud, de structuur en functie van deze nog tamelijk onbekende
suikerpruik verder in kaart brengen.
De binnenkant van onze bloedvaten is gevoerd met een laagje
endotheelcellen. Aan deze cellen kleeft nog een harig suikerlaagje, dat
glycocalyx wordt genoemd. Dit complexe suikerlaagje, dat lijkt op een
haardos , speelt waarschijnlijk een
belangrijke rol bij de gezondheid en doorlaatbaarheid van de vaatwand.
Met name bij de nieren, die afvalstoffen uit het bloed halen en via de
urine afvoeren, levert meer kennis over de glycocalyx misschien
interessante aanknopingspunten op voor betere en nieuwe therapieën.
Suikers hengelen eiwtten uit bloed
"Over de structuur en functie van dit suikerlaagje weten we inderdaad
nog niet zo heel veel,", zegt Johan van der Vlag, hoofd
researchlaboratorium Nierziekten in het UMC St Radboud. "Daarom brengen
we nu met een consortiumsubsidie van de Nierstichting van 1,5 miljoen
allerlei aspecten van deze `suikerpruik' minutieus in beeld. We weten
al dat die harige laag bestaat uit hele complexe suikerstructuren. Die
structuren kunnen bepaalde eiwitten heel selectief uit het bloed
vissen. Hoe gebeurt dat precies? Welke suikerstructuren kunnen dat? En
wat voor effecten heeft dat op de gezondheid en doorlaatbaarheid van de
onderliggende vaatwand?"
Die fundamentele vragen koppelt Van der Vlag direct aan twee
belangrijke nierproblemen: eiwitverlies in de urine en ontsteking van
de nierfilters. Van der Vlag: "Vind je eiwitten in de urine, dan is dat
een duidelijk signaal van voortschrijdende nierschade. Natuurlijk wil
je die schade zo snel mogelijk stoppen, liefst zelfs terugdraaien. Wij
denken dat de glycocalyx in die eerste fases van dit eiwitverlies een
sleutelrol vervult. Hopelijk levert ons onderzoek goede
aanknopingspunten op voor een effectieve aanpak van dit eiwitverlies."
Schade in de suikerlaag
Samen met zijn Leidse en Maastrichtse consortiumcollega's gaat Van der
Vlag ook kijken naar de rol van de glycocalyx bij ontstekingen van de
nierfilters. Nierfilters halen afvalstoffen uit het bloed. Ontstaan er
ontstekingen in die nierfilters, dan leidt dat tot weefselschade en een
slechtere nierfunctie. Van der Vlag: "Zo'n ontstekingsproces wordt
gereguleerd door diverse signaalstoffen zoals chemokines en cytokines.
Deze stoffen beïnvloeden de structuur van de suikerlaag, waardoor
ontstekingscellen naar de nierfilters worden gelokt. Normaal gesproken
vliegen die ontstekingsstoffen in de snelle bloedstroom gewoon voorbij.
Maar onder invloed van die signaalstoffen verandert de glycocalyx.
Daardoor worden ontstekingscellen afgeremd. Ze landen op de
suikerstructuur, rollen nog een beetje door en worden dan vastgepakt
waarna ze ook de onderliggende endotheelcellen kunnen bereiken."
De komende vier jaar wil het onderzoeksconsortium veel meer te weten
komen over de manier waarop dit proces precies in elkaar zit. Van der
Vlag: "We gaan onder andere met zogeheten glycoprobes de specifieke
suikerstructuren in de glycocalyx onderzoeken. En we bekijken of we
biomarkers in bloed en urine kunnen vinden, die al in een heel vroeg
stadium verklappen of er schade in de suikerlaag ontstaat, die de
opmaat vormt voor nierschade en nierziekten."
Uiteindelijk moet het project diagnoses van nierziekten mogelijk maken
op basis van essentiële veranderingen in de glycocalyx. Op de langere
termijn kan daarna gezocht worden naar nieuwe therapieën die inwerken
op de intrigerende suikerlaag.