Michael Tomasello: eenjarige kinderen willen al helpen
Baby's van twaalf maanden oud - ze kunnen nog niet eens praten - wijzen al met hun vingertje naar een voorwerp dat ouders even niet kunnen vinden. Ze willen helpen.
Mensen werken samen
Het belangrijkste verschil tussen mensen en chimpansees of orang-oetans is dat mensen samen kunnen werken aan een gemeenschappelijk doel, zei cognitiewetenschapper Michael Tomasello vrijdag 24 september in zijn Heinekenlezing, die hij lardeerde met filmpjes van de meest ontroerende, grappige, maar ook bewondering afdwingende kinderen, en niet minder informatieve maar iets minder ontroerende filmpjes van chimpansees. Die willen ook best samenwerken, en zijn daar ook uitstekend toe in staat, maar ze doen het alleen als het voor henzelf iets oplevert.
Beloning bewaren
Een kleuter daarentegen is best bereid zijn eigen beloning in een spel nog eventjes te bewaren, en eerst zijn speelkameraadje te helpen dat wat meer moeilijkheden op zijn weg tegenkomt. Ook is hij bereid de buit vervolgens eerlijk te verdelen.
Heinekenprijs
Tomasello kreeg donderdag 23 september de KNAW Heinekenprijs voor cognitiewetenschap uitgereikt. Daags daarna hield hij zijn bijbehorende Heinekenlezing in het volle Groot Auditorium van het Leidse Academiegebouw. Gastheer was het Leiden Institute for Brain and Cognition.
Gemeenschappelijke projecten
Kinderen willen helpen, maar ze willen vooral heel graag samen iets doen, legde de Amerikaanse cognitiewetenschapper uit. Ze willen samen aan een project werken. Een peuter ruimt bijvoorbeeld gezellig samen met een volwassene de blokken op. Het doel is voor beiden duidelijk: alle blokken moeten in de doos. Maar als vervolgens een derde persoon de kamer binnenkomt en wijst naar een overgebleven blok ergens in een hoek van de kamer, rent het kind er niet onmiddellijk naartoe om het op te pakken. Het was immers niet hun gemeenschappelijke project. Hoe moet het kind nou weten wat de binnenkomer bedoelt als die naar het blok wijst? Die was toch geen deelgenoot van het plan?
Wijzen
'Er is waarschijnlijk geen wetenschapper die zoveel energie heeft gestoken in het onderzoek naar het wijzen met je vinger als ik heb gedaan', zei Tomasello, die liet zien dat sociale cognitie ook al aanwezig is voordat er taal aan te pas komt. Bij baby's dus, maar waarschijnlijk ook in de vroege evolutie van de mens.
Normen
Als ze iets ouder zijn gaan kinderen elkaar ook normen opleggen. Iets moet zo, en niet anders! Inlevingsvermogen in de ander, samenwerking in gemeenschappelijke projecten, normen: samen is het cultuur.
Taal
De volgende stap is de ontwikkeling van taal, zo stelde Tomasello: eigenlijk is de ontwikkeling van taal ook een voorbeeld van dit werken aan gemeenschappelijke projecten en het maken van afspraken. Want wat is taal anders dan een product van afspraken hoe je iets noemt en in welke vorm en volgorde je de woorden zet zodat iedereen elkaar begrijpt?
Tomasello (1950) kreeg de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Cognitiewetenschap voor het inzicht dat zijn multidisciplinaire onderzoek bij primaten in het algemeen en taalverwervingsprocessen bij mensen in het bijzonder, heeft opgeleverd Tomasello is mededirecteur van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Leipzig, Duitsland.
Aankondiging lezing Tomasello bij LIBC
Uitreiking KNAW Heinekenprijzen
(24 september 2010/Hilje Papma)
Universiteit Leiden