Groen!
Als symbolen belangrijker worden dan feiten, ligt een slecht akkoord op de
loer
door Wouter Van Besien (Groen!) op 5 oktober 2010 in "Algemeen"
Dag 112 na de verkiezingen. Bij heel wat politici en commentatoren
overheerst pessimisme en zowat alle burgers hebben afgehaakt. Nochtans
is er geen andere weg: we moéten het eens worden over een
staatshervorming en wel dringend. Dit land kan zich niet nog eens drie
jaar stilstand veroorloven.
Centraal in de discussie over de staatshervorming staat op dit moment
`de financieringswet', die de financiering van gewesten, gemeenschappen
en federale staat regelt en bepaalt wie belastingen mag heffen en hoe
we die verdelen. Technische en taaie materie, maar wel bijzonder
belangrijk. Je kan geen sterkere gewesten met meer bevoegdheden maken
als ze daar geen geld voor hebben. Je kan van de federale overheid niet
vragen om de oplopende kosten van de vergrijzing te dragen, als je hen
stelselmatig minder geld toestopt.
Een grondige discussie over een sociale en eerlijke financieringswet is
nodig en gebeurt nu gelukkig ook, maar het gevaar loert om de hoek dat
de discussie verzandt in een strijd om symbolen. Symbolen die door de
politiek zelf in het leven worden geroepen en achteraf worden misbruikt
om winnaars en verliezers aan te duiden. Dat is een slechte zaak: het
gaat dan niet meer over goed bestuur en efficiënte oplossingen maar
over trofeeën voor de eigen achterban. Symbolenfetisjisme is een
one-way-ticket naar slechte akkoorden.
Symbooldiscussie 1: Splitsen van de vennootschapsbelasting
Als symbool kan de splitsing van de vennootschapsbelasting tellen. Een
belangrijk instrument van economisch beleid komt hiermee in Vlaamse
handen. Nochtans is die splitsing om verschillende redenen economische
nonsens.
Een regionalisering van de vennootschapsbelasting betekent nog meer
bureaucratie voor onze bedrijven. Te veel bureaucratie is nu al één van
de grootste klachten van de bedrijven in Vlaanderen.
Een splitsing leidt ook tot concurrentie tussen gewesten die bedrijven
willen lokken met lage belastingen. Het ene gewest moet het andere
gewest volgen in belastingverlagingen. Met als gevolg: de bedrijven
winnen, de overheidsinkomsten dalen recht evenredig. Sommige partijen
aan tafel vinden het goed dat er meer geld bij de bedrijven blijft en
minder naar de overheid komt, maar economen en studiebureaus hebben
berekend dat het regionaliseren van de vennootschapsbelasting
uiteindelijk leidt tot een vermindering van het bruto binnenlands
product per inwoner, een verarming voor ons allemaal dus. Deze
onderzoeken negeren omwille van het symbolische belang van de splitsing
is politieke onverantwoordelijkheid.
Symbooldiscussie 2: Responsabilisering = fiscale autonomie
Responsabilisering is ook voor Groen! het sleutelwoord van de nieuwe
financieringswet. De vraag is: Hoe zorgen we ervoor - uiteraard zonder
de solidariteit te ondergraven - dat de gewesten en gemeenschappen het
in hun portefeuille voelen als ze verantwoord of onverantwoord met hun
middelen omgaan?
Als je aan economen vraagt hoe je dat het beste doet, is het antwoord
eenduidig en eenvoudig: met een bonus-malus-systeem. Als een gewest
positieve resultaten boekt op vlak van werkgelegenheid, klimaat (minder
CO2 in de lucht) of gezondheidszorgpreventie, krijgt dat gewest meer
geld.
Blijkbaar kan zo'n economisch-wetenschappelijk inzicht sommigen niet
overtuigen. In de politieke symboliek wordt op dit moment
`responsabilisering' gelijkgesteld met `zelf belastingen heffen', lees:
`fiscale autonomie'. Fiscale autonomie en responsabilisering zijn
nochtans twee heel verschillende dingen. Dat fiscale autonomie
automatisch tot responsabilisering leidt is een punt van geloof, niet
van wetenschap. Kijk maar naar Brussel. Het Brussels Gewest is op dit
ogenblik het gewest met de grootste fiscale autonomie in dit land, veel
meer dan Vlaanderen en Wallonië. Het is net dit gewest dat door de
herauten van de fiscale autonomie het meest gewantrouwd wordt.
Symbooldiscussie 3: 50% van de personenbelasting naar de deelstaten
Ook al leidt fiscale autonomie niet per se tot responsabilisering, toch
willen ook wij de deelstaten meer fiscale autonomie toekennen. We
kunnen dit doen door de personenbelasting voor een deel te splitsen. De
Vlaamse partijen zijn het daar allemaal over eens. Niet omdat het
aanzet tot beter of efficiënter beleid, wel omdat het een interessante
bijkomende bevoegdheid is voor de gewesten.
Als het preformatieakkoord werkelijkheid wordt, zal er in de toekomst
in de regionale parlementen over kinderbijslag en arbeidsmarkt
gedebatteerd worden. Als er een deel van de personenbelasting
geregionaliseerd wordt, zullen daar ook keuzes moeten gemaakt worden
over hogere of lagere belastingen. Het moet mogelijk zijn om de
Franstalige partijen te overtuigen dat dit een goede zaak is voor alle
overheden in dit land.
Problematischer in het debat is de procentendiscussie. N-VA zegt dat
minstens vijftig procent van de personenbelasting moet worden
gesplitst. Een nieuw symbool is hiermee geboren. Probleem nummer één:
niemand weet hoe die 50% moet berekend worden (volgens de Organisatie
voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) zijn er in
Vlaanderen al voor 50% regionale belastingen). Probleem nummer twee:
50% is een totaal arbitrair cijfer. Waarom geen 45 of 55%? Niemand kan
het zeggen. Weerom is een goedklinkend symbool belangrijker dan een
geargumenteerd voorstel.
De toekomst van de federale staat: op naar het alimentatie-federalisme?
En dan is er nog de federale staat. Als het van N-VA afhangt, int de
federale staat op termijn geen belastingen meer maar wordt de federatie
onderhouden door de deelstaten. Het huidige systeem zou dan vervangen
worden door een alimentatiefederalisme. Na de scheiding is de
achtergelaten federale staat aangewezen op de goodwill van de
deelstaten voor financiële compensaties.
Belangrijke bevoegdheden die na de staatshervorming federaal blijven
zoals de sociale zekerheid, justitie, politie, ... verdienen nochtans
ook een structurele inkomstenstructuur. Het is bovendien ook een
kwestie van solidariteit. De personenbelasting herverdeelt. Een rijke
Waal moet blijvend solidair zijn met een arme Vlaming, net zoals een
rijke Vlaming met een arme Waal.
Van symbooldiscussies naar echt debat
Al die symbooldiscussies maken een goed akkoord bijzonder moeilijk. Je
kan hier de vergelijking maken met het Oosterweel-akkoord van de
Vlaamse regering. Daar haalden de symbolen de bovenhand. Voor de ene
was het behoud van het tracé van groot symbolisch belang. Voor de ander
was vooral de tunnel het symbool. De symbooldiscussies hebben ervoor
gezorgd dat de beste oplossing, het goedkopere Meccano-tracé dat het
verkeer uit de stad houdt, niet eens besproken werd.
Zullen de zeven partijen erin slagen de symbolen achterwege te laten,
het echte debat te voeren en een goed akkoord te sluiten? Ik hoop het.
De highlevel werkgroep over de financieringswet heeft op korte tijd
goed gewerkt en vooruitgang geboekt. Het is niet meer dan logisch dat
zo'n technische werkgroep op knopen stoot die de politiek moeten
doorhakken. Laat ons dus snel bijeenkomen met alle voorzitters en deze
knelpunten effectief ontwarren. Daarna kan de werkgroep haar werk
afmaken.
Over het alternatief ben ik alvast niet enthousiast. Nieuwe
verkiezingen wil zeggen dat een nieuw verkozen parlement, zonder ook
maar één beslissing genomen te hebben, terug ontbonden wordt. Dat is
lachen met de kiezer. Op 13 juni heeft de kiezer de politiek
geresponsabiliseerd om deze problemen een duurzame oplossing te geven.
Laat ons dat dan ook doen.
Contact: Wouter Van Besien -