UMC St Radboud
Bijna tien kilo zwaarder door je ouders
11-10-2010
Appelvorm of peervorm al vooraf in je lichaam vastgelegd
Voor sommige mensen is het veel moeilijker dan voor anderen om op
gewicht te blijven. Onderzoekers vonden nu dat mensen die veel
erfelijke factoren van hun ouders hebben meegekregen die van invloed
zijn op gewicht zelfs 7 tot 9 kilo meer wegen dan mensen die weinig van
die factoren hebben geërfd. Of je als gevolg van dat extra gewicht een
appelvorm of een peervorm krijgt, blijkt ook al door je erfelijk
materiaal te worden bepaald. De onderzoekers, waaronder verschillende
Nederlandse groepen, publiceren deze bevindingen vanavond in twee
publicaties in het internationaal tijdschrift Nature Genetics.
Rol hersenen
De onderzoekers keken enerzijds naar de erfelijke factoren die mensen
gevoeliger maken voor zwaarlijvigheid. Van de 18 nieuwe erfelijke
varianten die daarbij boven tafel kwamen, bleken verschillende via de
hersenen een rol te spelen in het ontstaan van overgewicht. Zo geven
de hersenen bijvoorbeeld aan of je honger hebt en regelen ze de
voedselverwerking tot vet. Ook bepalen de hersenen hoe goed je je kunt
beheersen en hoe je eetbuien onderdrukt.
De nieuw gevonden erfelijke factoren bepalen samen met de factoren die
al bekend waren maar een klein deel van de gewichtsvariatie tussen
mensen. De overige erfelijke factoren zullen door andersoortig en nog
grootschaliger onderzoek gevonden moeten worden.
Verdeling lichaamsvet
Daarnaast bestudeerden de onderzoekers hoe erfelijke factoren van
invloed zijn op de verdeling van het lichaamsvet. Waar we vet opslaan
in ons lichaam, beïnvloedt onze gezondheid. Mensen die meer vet hebben
rondom de taille (appelvorm) hebben een grotere kans op het ontstaan
van suikerziekte (type-2) en hart- en vaatziekten. Het opslaan van vet
in de dijen en de billen (peervorm) lijkt echter een zekere bescherming
te bieden tegen suikerziekte en hoge bloeddruk. De onderzoekers vonden
nu 13 erfelijke factoren die invloed hebben op deze lichaamsvormen.
Man of vrouw
Er zijn ook duidelijke verschillen in de lichaamsvorm tussen mannen en
vrouwen, maar de processen die dat bepalen worden in dit onderzoek nog
niet duidelijk. Het onderzoek biedt echter wel biologische
aanknopingspunten. Zeven van de dertien gevonden varianten blijken een
veel sterker effect te hebben bij vrouwen dan bij mannen. Dit zou een
belangrijke basis kunnen zijn voor de verschillen in vetverdeling
tussen mannen en vrouwen.
Internationaal samenwerkingsverband
De onderzoekers die deze bevindingen deden maken deel uit van het
zogenoemde GIANT-consortium. Dit is een internationaal
samenwerkingsverband van meer dan 400 wetenschappers uit 280
onderzoeksinstituten, met steun van diverse subsidieverstrekkers. De
deelnemende Nederlandse wetenschappers komen uit Rotterdam (Erasmus
MC), Amsterdam (VU), Leiden (LUMC), en Nijmegen (UMC St. Radboud en
behoren tot de nationale biobank samenwerkingen CMSB, NCHA en BBMRI-NL,
gesubsidieerd door de Nederlandse overheid.
Grootste onderzoek ooit
Carola Zillikens, internist en onderzoeker van het Erasmus MC en
betrokken bij beide onderzoeken: "Voor deze studies hebben we bijna een
kwart miljoen mensen wereldwijd onderzocht. Dit is het grootste
onderzoek ooit naar ons erfelijk materiaal. De gevonden resultaten
geven meer inzicht in de biologische processen die kunnen leiden tot
zwaarlijvigheid en de verdeling van lichaamsvet. Op termijn hopen we
hiermee manieren te vinden om overgewicht te voorkomen of te
behandelen."
"In het onderzoek aan complexe volksziekten als hart- en vaatziekten en
diabetes hebben we het stadium bereikt waar alleen reusachtige mondiale
consortia genoeg kracht kunnen bieden om het inzicht te vergroten. De
Nederlandse onderzoekers zijn in het internationale veld graag geziene
gasten met hun grote en goed getypeerde biobanken", zegt Gertjan van
Ommen van het LUMC, leider van CMSB en BBMRI-NL." Steeds vaker lukt ons
met landelijk en internationaal vereende krachten wel wat apart niet
bereikbaar is".
Dorret Boomsma betrokken bij beide onderzoeken en leidster van het
Nederlandse Tweelingenregister bij de VU: "Mede door onderzoek bij
Nederlandse tweelingen en families wisten we al dat erfelijke aanleg
een belangrijke rol speelt bij overgewicht en lichaamsbouw en dat het
voor sommige mensen veel moeilijker is dan voor anderen om op gewicht
te blijven. Dit grote onderzoek wijst ons nu de juiste richting voor
het karakteriseren van de genen die de erfelijke aanleg verklaren".